Ο Ρομάν Αμπράμοβιτς είναι ο ορισμός του ρωσικού success story μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Από ένα φτωχό και ορφανό παιδί, με τα χρόνια έγινε ο δισεκατομμυριούχος ιδιοκτήτης της Τσέλσι, ο πιο γνωστός από τη «φυλή» των Ρώσων ολιγαρχών.
Η πορεία του διαμορφώθηκε στα χρόνια της χαοτικής μεταμόρφωσης της ίδιας της Ρωσίας, μετά την πτώση του σιδηρού παραπετάσματος.
Ο ίδιος, όπως και ο πρώην μέντοράς του Μπόρις Μπερεζόφσκι, έχουν περιγράψει την άνοδό τους ως «μια μοναδική ρωσική ιστορία».
Το ορφανό που πουλούσε πλαστικές πάπιες
Γεννημένος το 1966, ο Αμπράμοβιτς έχασε και τους δύο γονείς του όταν ήταν τριών ετών και μεγάλωσε με συγγενείς στη δημοκρατία Κόμι, στον παγωμένο Βορρά της Ρωσίας. Μετά από μια σύντομη περίοδο στο στρατό, σπούδασε μηχανολόγος και εργάστηκε αρχικά ως μηχανικός.
Κατά την περίοδο της περεστρόικα στη Ρωσία, όταν η οικονομική φιλελευθεροποίηση επέτρεψε τη δημιουργία μικρών επιχειρήσεων, ο Αμπράμοβιτς είχε μια εταιρεία κατασκευής παιδικών παιχνιδιών, πωλώντας πλαστικές πάπιες από το διαμέρισμά του στη Μόσχα.
Μετά την πτώση του κομμουνισμού, δραστηριοποιήθηκε στο εμπόριο και τη μεταφορά πετρελαίου και άλλων βιομηχανικών προϊόντων.
Καθοριστική ήταν η γνωριμία του με τον Μπερεζόφσκι σε μια κρουαζιέρα στην Καραϊβική τον Δεκέμβριο του 1994, όταν ακόμη ο Αμπράμοβιτς ήταν «ένας μετρίως επιτυχημένος επιχειρηματίας».
Η εταιρεία-σταθμός
Ο Αμπράμοβιτς ήταν αυτός που είχε την ιδέα και πρότεινε στον μέντορά του να δημιουργηθεί ο τεράστιος πετρελαϊκός κρατικός όμιλος Sibneft.
Ήδη πλούσιος από τις συναλλαγές του στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας και με πολιτικές διασυνδέσεις, ο Μπερεζόφσκι ήταν ο ιδανικός επιχειρηματικός εταίρος για τον Αμπράμοβιτς.
Έχοντας εμμονικά αντιταχθεί σε κάθε προοπτική επιστροφής της Ρωσίας στον κομμουνισμό, ο Μπερεζόφσκι πρότεινε την ιδέα του προστατευόμενού του στον τότε πρόεδρο, Μπόρις Γέλτσιν: συγχώνευση ενός παραγωγού αργού πετρελαίου με ένα διυλιστήριο και παράδοση του ελέγχου της διευρυμένης επιχείρησης στον ίδιο και στον Αμπράμοβιτς. Σε αντάλλαγμα, ο Μπερεζόφσκι θα χρησιμοποιούσε τα έσοδα από τη νέα πετρελαϊκή εταιρεία για τη χρηματοδότηση ενός τηλεοπτικού σταθμού, της ORT, για την προπαγάνδα υπέρ του Γέλτσιν.
Ο Γέλτσιν δημιούργησε τη Sibneft με διάταγμα τον Αύγουστο του 1995, όταν ο Αμπράμοβιτς ήταν ακόμη μόλις 29 ετών. Στη συνέχεια, η νέα τεράστια πετρελαϊκή εταιρεία πωλήθηκε στον Αμπράμοβιτς με μια σειρά δημοπρασιών, η τιμή των οποίων σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν στημένη, ενώ άλλοι πλειοδότες αποθαρρύνονταν με διάφορους τρόπους.
Ο Αμπράμοβιτς αγόρασε το 90% της Sibneft για περίπου 240 εκατ. δολάρια, χρησιμοποιώντας μόνο 18,8 εκατ. δολάρια δικά του κεφάλαια.
Οι σχέσεις με τον Πούτιν και η διεθνής αναγνώριση
Είναι γνωστό ότι ο Αμπράμοβιτς είχε «καλές σχέσεις» με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, τον διάδοχο του Γέλτσιν, και σε αντίθεση με τον Μπερεζόφσκι και άλλους ολιγάρχες που ήρθαν σε ρήξη με τον νέο πρόεδρο, ο Αμπράμοβιτς συνέχισε να ευημερεί.
Έγινε ακόμα πιο πλούσιος από την εξαγορά εταιρειών στη βιομηχανία αλουμινίου της Ρωσίας. Το 2003 πούλησε το 25% της εταιρείας αλουμινίου RusAl σε έναν άλλο ολιγάρχη, τον Όλεγκ Ντεριπάσκα, έναντι 1,9 δισ. δολαρίων. Πούλησε ένα ακόμη μερίδιο 25% για 540 εκατ. δολάρια.
Ήταν, όμως, όταν απέκτησε την ποδοσφαιρική ομάδα της Τσέλσι το 2023, όταν ο Αμπράμοβιτς έγινε γνωστός παγκοσμίως.
Ο ίδιος και η διευθυντική του ομάδα βελτίωσαν τη Sibneft και εκσυγχρόνισαν τις δραστηριότητές της. Στη συνέχεια, το 2005, η Gazprom, η τεράστια εταιρεία καυσίμων που ανήκει κατά πλειοψηφία στο ρωσικό κράτος, αγόρασε το τότε 72% των μετοχών του, πληρώνοντας 7,4 δισ. λίρες.
Η Evraz
Τα δισεκατομμύρια που έβγαλε ο Αμπράμοβιτς από τις ιδιωτικοποιήσεις της Ρωσίας χρηματοδότησαν τον διαβόητο πολυτελή τρόπο ζωής του: μεγαλοπρεπή σπίτια, ιδιωτικά τζετ, γιοτ και γρήγορα αυτοκίνητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι επένδυσε 1,5 δισ. στερλίνες Τσέλσι.
Η πιο γνωστή είναι η συμμετοχή του 29% στην Evraz, έναν βιομηχανικό όμιλο εισηγμένο στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου με εργοστάσια παραγωγής χάλυβα στη Ρωσία, τις ΗΠΑ και τον Καναδά, ο οποίος είχε έσοδα 14 δισ. δολάρια το 2021.
Η Evraz, όπως και ο ίδιος ο Αμπράμοβιτς, μπήκαν στο στόχαστρο των βρετανικών κυρώσεων, καθώς οι αρχές της χώραν εκτιμούν ότι είχε «στενή σχέση επί δεκαετίες» με τον Πούτιν.
Η εταιρεία κατηγορείται ότι παρείχε υπηρεσίες ή αγαθά στο ρωσικό κράτος, «συμπεριλαμβανομένης της πιθανής προμήθειας χάλυβα στον ρωσικό στρατό, που με τη σειρά του ενδεχομένως χρησιμοποιήθηκε στην παραγωγή αρμάτων μάχης». Η εταιρεία το αρνήθηκε αυτό, λέγοντας ότι «προμηθεύει χάλυβα μόνο σε τομείς υποδομών και κατασκευών».
Η αξία της Evraz -12 δισ. λίρες το 2021- έχει καταρρεύσει κατά 86% και η διαπραγμάτευση των μετοχών της ανεστάλη μετά την επιβολή κυρώσεων στον Αμπράμοβιτς.
Ο ολιγάρχης έχει προηγουμένως αμφισβητήσει σθεναρά δημοσιεύματα που υποδηλώνουν την υποτιθέμενη εγγύτητά του με τον Πούτιν και τη Ρωσία ή ότι έχει κάνει κάτι που να δικαιολογεί την επιβολή κυρώσεων εναντίον του.
