Κινδυνεύει η Κύπρος από τσουνάμι; Πότε ήταν η τελευταία φορά που κτυπήθηκε

Την Τρίτη (12/10) εκδόθηκε στην Κρήτη, προειδοποίηση για μικρό τσουνάμι, μετά τον ισχυρό σεισμό των 6,3 Ρίχτερ στα νοτιοανατολικά του νησιού. Με αφορμή αυτό το 24News έψαξε εάν η Κύπρος κινδυνεύει από τσουνάμι αλλά και αν στο παρελθόν έχει κτυπηθεί.

Κινδυνεύει η Κύπρος από τσουνάμι;

Σύμφωνα με το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, καταστροφικά τσουνάμι έχουν πλήξει την Κύπρο στην ιστορία της, έχουν προκαλέσει απώλεια ανθρωπίνων ζωών και έχουν καταστρέψει τις τότε παραθαλάσσιες πόλεις και λιμάνια της, όπως επιβεβαιώνουν ιστορικές μαρτυρίες ανθρώπων που διασώθηκαν μέσα από τους αιώνες. Κάθε τσουνάμι όμως, αφήνει πίσω του και γεωλογικά τεκμήρια: Όταν πλήττει τις ακτές μεταφέρει μαζί του διάφορα υλικά από το θαλάσσιο πυθμένα, τα οποία εναποθέτει στη ξηρά και αποτελούν, μεταγενέστερα, τις γεωλογικές ενδείξεις του φαινομένου.

Στον πιο κάτω χάρτη, από το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης, φαίνονται οι καταγεγραμμένες και επιβεβαιωμένες πηγές τσουνάμι παγκόσμια από το 1610π.χ. μέχρι το 2014. Οι πηγές αυτές περιλαμβάνουν σεισμούς, ηφαιστειακές εκρήξεις, υποθαλάσσιες κατολισθήσεις και άλλες άγνωστες αιτίες. Η Ζώνη του Πυρός στον Ειρηνικό Ωκεανό συγκεντρώνει τη μέγιστη δραστηριότητα τσουνάμι, ενώ στη περιοχή της Μεσογείου εκδηλώνεται το 16% της παγκόσμιας δραστηριότητας.

Το βάθος της Μεσογείου θάλασσας στην περιοχή της Κύπρου φτάνει μέχρι τα 3 χιλιόμετρα, με αποτέλεσμα η ταχύτητα διάδοσης των τσουνάμι, η οποία εξαρτάται άμεσα από το βάθος, να είναι περίπου της τάξης των 500-600km/h στην ανοικτή θάλασσα, σε αντίθεση με τον Ειρηνικό Ωκεανό όπου οι ταχύτητες είναι μέχρι και διπλάσιες.

Παρόλ’ αυτά επειδή οι ακτές της Κύπρου βρίσκονται σε πολύ μικρές αποστάσεις από τις πηγές τσουνάμι, o χρόνος προειδοποίησης είναι πολύ μικρός και κυμαίνεται από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι ενάμιση ώρα για τις πιο απομακρυσμένες πηγές, σε αντίθεση με άλλα μέρη του πλανήτη, όπου ο χρόνος προειδοποίησης είναι της τάξης αρκετών ωρών.

Ο πιο πάνω χάρτης παρουσιάζει τις τσουναμογενείς ζώνες της ανατολικής Μεσογείου με κατηγοριοποίηση σε σχέση με την ένταση των τσουνάμι που μπορεί να προκαλέσουν. Οι ζώνες που επηρεάζουν την Κύπρο στο Κυπριακό Σεισμικό Τόξο και στην ακτή Λεβαντίνης κατατάσσονται ως ζώνες μέτριας έντασης, ενώ οι ζώνες στο Ελληνικό Σεισμικό Τόξο κατατάσσονται ως ζώνες ψηλής έντασης.

Στην Κύπρο, ο κίνδυνος από τσουνάμι προέρχεται από τρείς διαφορετικές πηγές:

*Τοπικούς, ισχυρούς, υποθαλάσσιους και επιφανειακούς σεισμούς στο κεντρικό τμήμα του Κυπριακού Τόξου (όπως π.χ. οι σεισμοί του 1222 και του 1953),
*Υποθαλάσσιες κατολισθήσεις στην ακτή της Λεβαντίνης οι οποίες προκαλούνται από ισχυρούς σεισμούς στο ρήγμα της Νεκράς Θάλασσας (όπως π.χ. ο σεισμός του 1202), και
*Περιφερειακούς, ισχυρούς , υποθαλάσσιους και επιφανειακούς σεισμούς στο Ελληνικό Τόξο (όπως π.χ. οι σεισμοί του 1303 και του 365).

Τα σημαντικότερα γεγονότα

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΤΟΥ 1222

Στις 11 Μαΐου του 1222 ένας πολύ ισχυρός υποθαλάσσιος σεισμός στο Κυπριακό Τόξο, ο οποίος θεωρείται σήμερα να ήταν της τάξης μεγέθους των 7.0-7.5 βαθμών στη Κλίμακα Richter, προκάλεσε ένα από τα πιο καταστροφικά τσουνάμι που έπληξαν την Κύπρο στην ιστορία της. Ο σεισμός και το τσουνάμι προκάλεσαν σοβαρή απώλεια ανθρώπινων ζωών και εκτεταμένες καταστροφές σε Πάφο και Λεμεσό. Η πόλη και το φρούριο της Πάφου ισοπεδώθηκαν, ενώ το λιμάνι της έμεινε χωρίς νερό καθώς η ακτογραμμή μετακινήθηκε προς τη θάλασσα.

Οι Ogerius Panis και Marchisius Scriba (1294) βίωσαν το τσουνάμι και περιέγραψαν: «….στην Κύπρο η θάλασσα ανυψώθηκε από τη δόνηση και όρμησε στη στεριά. Τεράστιες μάζες θαλάσσιου νερού μεγάλες σαν βουνά κατέκλυσαν τη στεριά, κατεδαφίζοντας κτήρια και γεμίζοντας χωριά με ψάρια. Η Πάφος, υπέφερε πιο πολύ, το λιμάνι της αποξηράθηκε και η πόλη κατακλύστηκε από την θάλασσα….»

Προσομοίωση ερευνητών για το συγκεκριμένο τσουνάμι (Yolsal et. al, 2007) έδειξε, ότι μετά από την εκδήλωση του σεισμού, η Πάφος πλήγηκε σε περίπου 20 δευτερόλεπτα, η Λεμεσός σε 4 λεπτά, η Αμμόχωστος σε 25 λεπτά, οι υπόλοιπες ακτές της Κύπρου εντός μίας ώρας.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΤΟΥ 1202

Στις 20 Μαΐου του 1202 ένας πολύ ισχυρός χερσαίος σεισμός στο Ρήγμα της Νεκράς Θάλασσας, ο οποίος θεωρείται σήμερα να ήταν της τάξης μεγέθους των 8.0 βαθμών στην Κλίμακα Richter, προκάλεσε υποθαλάσσια κατολίσθηση στην ακτή της Συρίας, η οποία αλυσιδωτά, προκάλεσε ένα καταστροφικό τσουνάμι που έπληξε την ανατολική Μεσόγειο.

Άραβες ιστορικοί περιέγραψαν πολύ παραστατικά την καταστροφικότητα του τσουνάμι: «Η θάλασσα μεταξύ της Κύπρου και της Λεβαντίνης χωρίστηκε και κύματα ψηλά σαν βουνά μαζεύτηκαν, ρίχνοντας πλοία στη ξηρά και πλημυρίζοντας τις ανατολικές περιοχές της Κύπρου.»

Προσομοίωση ερευνητών για το συγκεκριμένο τσουνάμι (Salamon et. al) έδειξε, ότι η ακτή της Λεβαντίνης πλήγηκε μέσα στα πρώτα 30 λεπτά από την στιγμή εκδήλωσης της κατολίσθησης, η ανατολική Κύπρος σε 20 λεπτά, η δυτική Κύπρος σε 40 λεπτά και η βόρεια Κύπρος εντός μίας ώρας.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΤΟΥ 1303

Στις 8 Αυγούστου 1303 ένας πολύ ισχυρός υποθαλάσσιος σεισμός στο ανατολικό τμήμα του Ελληνικού Τόξου, ο οποίος θεωρείται σήμερα να ήταν της τάξης μεγέθους των 8.0 βαθμών στη Κλίμακα Richter, προκάλεσε ένα από τα πιο καταστροφικά και τεκμηριωμένα γεγονότα τσουνάμι της Μεσογείου.

Ο σεισμός και το τσουνάμι προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές στην Κρήτη και την Αίγυπτο με σοβαρές απώλειες ανθρώπινων ζωών. Το τσουνάμι έπληξε σε μικρότερο βαθμό την Τουρκία, την Κύπρο και την ακτή Λεβαντίνης.

Προσομοίωση ερευνητών για το συγκεκριμένο τσουνάμι (Yolsal et. al, 2007) έδειξε ότι μετά από την εκδήλωση του σεισμού, η Κύπρος πλήγηκε σε 70 λεπτά και ολόκληρη η ανατολική Μεσόγειος εντός ενάμιση ώρας.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΣΟΥΝΑΜΙ ΤΟΥ 365μ.Χ.

Στις 21 Ιουλίου του 365μ.Χ., στο δυτικό Ελληνικό Τόξο, εκδηλώθηκε ίσως ο ισχυρότερος σεισμός που έχει πλήξει ποτέ την Μεσόγειο. Σήμερα πιστεύεται, ότι ήταν τάξης μεγέθους 8.5 βαθμών στην Κλίμακα Richter, και ότι σχετίστηκε με επιφάνεια ρήγματος 200x50km και κάθετη μετατόπιση 15 μέτρων. Ο σεισμός συγκλόνισε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο ισοπεδώνοντας ολόκληρη την Κρήτη και προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές. Σήμερα πιστεύεται, ότι προκάλεσε την ανύψωση της Κρήτης κατά 10 μέτρα.

Ο σεισμός συνοδεύτηκε από καταστροφικό τσουνάμι, το οποίο έπληξε την Ανατολική Μεσόγειο - μόνο στην Αλεξάνδρεια πνίγηκαν 50.000 άνθρωποι.

Ρωμαίος ιστορικός, βίωσε το τσουνάμι και περιέγραψε: «…Η θάλασσα αποσύρθηκε και τα νερά τραβήχτηκαν σε τέτοια έκταση ώστε ο βυθός της και η θαλάσσια ζωή αποκαλύφθηκαν. Τεράστιες ποσότητες νερού φόνευσαν, κατά την επιστροφή τους, πολλές χιλιάδες ανθρώπων. Μερικά μεγάλα πλοία είχαν εκσφενδονιστεί από τα κύματα στις στέγες σπιτιών, όπως συνέβη στην Αλεξάνδρεια, και άλλα σε απόσταση μέχρι δύο μίλια από την ξηρά...»

Πρόσφατα τσουνάμι

Αξίζει να αναφερθεί ότι πρόσφατοι σεισμοί της Κύπρου προκάλεσαν μικρά, μη καταστροφικά τσουνάμι:

*Το 1941, σεισμός στην Αμμόχωστο μεγέθους 6.5 βαθμών, προκάλεσε μικρό τσουνάμι που παρατηρήθηκε στις ακτές του Ισραήλ.

*Το 1953, σεισμός στην Πάφο μεγέθους 6.5 βαθμών, προκάλεσε μικρό τσουνάμι που παρατηρήθηκε στις ακτές της Πάφου.

Γεωμορφολογικές ενδείξεις για τσουνάμι

Κατά μήκος της νοτιοδυτικής ακτής της Κύπρου, που ξεκινά βόρεια της Πάφου και εκτείνεται σε μια απόσταση 40 περίπου χιλιομέτρων μέχρι το νότιο τμήμα της χερσονήσου του Ακάμα, υπάρχουν χαώδεις αποθέσεις ογκολίθων με άμμους και χαλίκια, τα οποία αποτελούν παραφωνία στο όλο γεωλογικό περιβάλλον της ακτογραμμής.

Οι ογκόλιθοι αυτοί έχουν βάρος αρκετών τόνων, γωνιώδεις ακμές και σχετικά φρέσκιες επιφάνειες αποκόλλησης, στοιχεία που οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι έχουν αποτεθεί στη θέση που βρίσκονται σήμερα από ισχυρές ωστικές δυνάμεις, όπως είναι τα τσουνάμι. Παρόμοιες αποθέσεις υπάρχουν σε όλες σχεδόν τις ακτές της Κύπρου, όπως στον Κορμακίτη, την Καρπασία, το Κάβο Γκρέκο και την Πύλα, ενώ στην Αγία Νάπα υπάρχουν περιοχές από τις οποίες το έδαφος απουσιάζει.

Πόσο κινδυνεύει η Κύπρος από τσουνάμι;

Όσον αφορά τον κίνδυνο για τσουνάμι από ιστορικά στοιχεία, ελλαδίτες ερευνητές (Fokaefs & Papadopoulos, 2007) έχουν υπολογίσει τα ακόλουθα στατιστικά στοιχεία για την ευρύτερη περιοχή της Κύπρου και Λεβαντίνης:

Ένα πολύ ισχυρό τσουνάμι (ύψος κύματος στην ακτή 4m) αναμένεται κάθε 375 χρόνια, ένα ισχυρό τσουνάμι (ύψος κύματος στην ακτή > 1m) αναμένεται κάθε 120 χρόνια και ένα μέτριο τσουνάμι (με ύψος κύματος < 1m) αναμένεται κάθε 30 χρόνια.

Τα ελλιπή ιστορικά στοιχεία όμως δεν αντιπροσωπεύουν ολοκληρωτικά τον κίνδυνο, για μια πιο ακριβή εκτίμηση του κινδύνου από τσουνάμι θα πρέπει να χρονολογηθούν τα γεωμορφολογικά στοιχεία τα οποία πιστεύεται ότι σχετίζονται με δράση τσουνάμι στις ακτές της Κύπρου. 

Μπορώ να προβλέψω το τσουνάμι και να προφυλαχτώ έγκαιρα;

Ωστόσο, το Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης μας ενημερώνει: Στην περίπτωση τοπικού τσουνάμι, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τα προειδοποιητικά σημάδια της φύσης, καθώς το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης μπορεί να μην προλάβει να μας ειδοποιήσει έγκαιρα ή να μην είμαστε σε θέση να λάβουμε το σχετικό μήνυμα.

Πιο κάτω δείτε τις σχετικές πληροφορίες και οδηγίες από το Κέντρο Προειδοποίησης για Τσουνάμι στο Βορειοανατολικό Ατλαντικό και τη Μεσόγειο. 

Πηγή: Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης