Σε λίγες ώρες ο πλανήτης αποχαιρετά το 2020, μια χρονιά που αναμφίβολα θα μείνει χαραγμένη στις μνήμες όλων των ανθρώπων κάθε ηλικίας, παντού, σε κάθε γωνιά της γης. Όταν γιορτάζαμε την έλευση της νέας δεκαετίας όμως, κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί τι θα επιφύλασσε το 2020 για τον κόσμο.
Σε διάστημα 12 μηνών ο νέος κορωνοϊός, μια λέξη ταυτισμένη με το 2020, στοίχισε τη ζωή σε πέραν του 1,7 εκατομμυρίων ανθρώπων, προκάλεσε άνω των 81 εκ κρουσμάτων, παρέλυσε τις οικονομίες διεθνώς, προκάλεσε κοινωνική αναταραχή ανά την υφήλιο και έκλεισε στα σπίτια τους σχεδόν τέσσερα δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Σε ένα 24ωρο το ημερολόγιο θα γράφει 31/12/2020. Πριν από ένα χρόνο, στις 31/12/2019 όταν οι αρχές στην Κίνα ανακοίνωναν 27 κρούσματα ιογενούς πνευμονίας, άγνωστης προέλευσης, στην Ουχάν της επαρχίας Χουμπέϊ, στο κέντρο της πολυπληθούς χώρας, η έκταση της καταστροφής ήταν ακόμη αδιανόητη. Τότε οι ειδήσεις που έφταναν στον υπόλοιπο κόσμο από την μακρινή Κίνα δεν προμήνυαν το τι θα ακολουθούσε και πόσο η ζωή όλης της ανθρωπότητας θα άλλαζε σε διάστημα κάποιων μόνο μηνών.
Από τις 31/12/2019 έως και 3/1/2020 η Κίνα ενημέρωνε τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ότι κατέγραψε 44 περιστατικά πνευμονίας ενώ λίγες μέρες αργότερα στις 11 και 12 Ιανουαρίου οι κινεζικές αρχές ανακοινώνουν ότι τα περιστατικά συνδέονται με αγορά θαλασσινών στην Ουχάν.
Τις επόμενες μέρες κρούσματα ανακοινώνουν η Ταϊλάνδη, η Ιαπωνία και η Νότιος Κορέα και όλα συνδέονται με την Ουχάν, στην επαρχία Χουμπέϊ.
Όταν ανακοινώθηκε τον Ιανουάριο του 2020 ο πρώτος θάνατος στην Ουχάν , την πόλη που συνέδεσε το όνομά της με τον ιό, την αμέσως επόμενη μέρα, οι αρχές κλείνουν την αγορά ζωντανών ζώων της Ουχάν, η οποία θεωρήθηκε πως συνδέεται με την εμφάνιση του ιού.
Στις 7 Ιανουαρίου, Κινέζοι αξιωματούχοι ανακοινώνουν πως απομονώθηκε ένας νέος ιός, στον οποίο δόθηκε η ονομασία 2019-nCov. Μέσα σε μερικές μόνο ημέρες, κρούσματα εμφανίζονται σε όλη την Ασία, τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το μέγεθος της καταστροφής στην Κίνα
Στα τέλη Ιανουαρίου, όταν πλέον το μέγεθος της κατάστασης άρχισε να αξιολογείται και να σημαίνει ο πρώτος συναγερμός, οι χώρες ανά το παγκόσμιο, αρχίζουν να επαναπατρίζουν τους πολίτες τους που βρίσκονται στην Κίνα. Τα σύνορα θα αρχίσουν να κλείνουν μερικές βδομάδες μετά και περισσότεροι από 50 εκατομμύρια κάτοικοι της περιφέρειας της Ουχάν, στην επαρχία Χουμπέι, μπαίνουν σε καραντίνα.
Οι εικόνες στους δέκτες μας, μίλια μακριά τρομακτικές, σαν από σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας, με μονάδες στρατού και drones να επιστρατεύονται για να διασφαλίσουν ότι ο κόσμος παραμένει στα σπίτια του. Τροφή, φάρμακα και νερό μεταφέρονται από στρατιώτες έξω από τις πόρτες των κατοίκων.
Περί τα τέλη Ιανουαρίου ο Επικεφαλής του ΠΟΥ ταξιδεύει στο Πεκίνο για συνάντηση με τις αρχές της χώρας για αξιολόγηση και ανταλλαγή απόψεων. Στις 30 Ιανουαρίου δημοσιοποιείται έκθεση του ΠΟΥ που καταγράφει 7,818 επιβεβαιωμένα περιστατικά διεθνώς με την πλειοψηφία να καταγράφεται στην Κίνα και άλλα 82 σε 18 άλλες χώρες. Σε έκθεση επιδημιολογικού κινδύνου καταγράφεται για πρώτη φορά ότι ο κίνδυνος για τη χώρα είναι σε πολύ ψηλό επίπεδο και σε ψηλό για τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου.
Περί τα μέσα Φεβρουαρίου συγκροτείται διεθνής ομάδα ειδικών από οκτώ χώρες που ταξιδεύει στο Πεκίνο για αξιολόγηση των μέχρι τότε δεδομένων.
Παγκόσμιος συναγερμός
Η φρίκη είναι πλέον παγκόσμια και η κούρσα για το εμβόλιο έχει ήδη αρχίσει. Μια μικρή γερμανική εταιρεία, η BioNTech, βάζει στην άκρη τις έρευνές της για τον καρκίνο, για να επικεντρωθεί σε ένα νέο πρόγραμμα. Το όνομά του: «Ταχύτητα της αστραπής».
Στις 11 Φεβρουαρίου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δίνει όνομα στο νέο ιό: Covid-19. Τέσσερις ημέρες αργότερα, η Γαλλία ανακοινώνει τον πρώτο θάνατο που καταγράφεται έξω από την Ασία.
Η Ευρώπη ολόκληρη βλέπει με φρίκη τον βορρά της Ιταλίας να γίνεται το επίκεντρο της νόσου στην ήπειρο. Η έξαρση στην Ιταλία επιβεβαιώνεται στα τέλη Ιανουαρίου του 2020, όταν δύο Κινέζοι τουρίστες εξετάστηκαν θετικοί για τον ιό στη Ρώμη.
H χώρα καταγράφει πέραν των 2,5 εκ κρουσμάτων αυτή τη στιγμή και πέραν των 73,000 θανάτων. Στο επίκεντρο η Λομβαρδία. Σε ένα μικρό χωριό με την ονομασία Βέρτοβα καταγράφονται 36 θάνατοι μέσα σε 25 ημέρες «Είναι παράλογο να βλέπεις ότι το 2020 μπορεί να υπάρξει μια τέτοια πανδημία, είναι χειρότερο από πόλεμο...», λέει ο Δήμαρχος.
Ολόκληρη η Ευρώπη, ο κόσμος ολόκληρος θα θυμάται με τρόμο τα εκατοντάδες φέρετρα στους δρόμους της Λομβαρδίας, τα κοιμητήρια με τους φρεσκοσκαμμένους τάφους στο Μπέργκαμο, τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό με τον πανικό στα πρόσωπα να εκλιπαρούν τον κόσμο να μείνει στα σπίτια του και με φόβο να διηγούνται ότι πρέπει να επιλέξουν: ποιος θα ζήσει, ποιος θα μπει στον αναπνευστήρα, σε ποιον θα χορηγηθεί οξυγόνο….
Τότε το Ιταλικό Παρατηρητήριο Υγείας, στις περιοχές της Ιταλίας που επλήγησαν εντονότερα από τον κορωνοϊό, εκτιμά ότι οι μεταδόσεις θα συνεχιστούν μέχρι τα τέλη Ιουνίου.
Ο ΠΟΥ ανακοινώνει πανδημία
Η Ιταλία, μετά η Ισπανία, η Γαλλία και η Βρετανία ανακοινώνουν ολικό lockdown. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοινώνει στις 11 Μαρτίου 2020 πως η Covid-19 είναι πλέον μια πανδημία. Τα σύνορα των Ηνωμένων Πολιτειών, που είναι ήδη κλειστά με την Κίνα, κλείνουν και για τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.
Στις 17 Μαρτίου 2020, ο περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ Ευρώπης ανακοινώνει ότι 152 χώρες σε όλο το κόσμο έχουν επηρεαστεί από τον νέο κορωνοϊό και περίπου επτά χιλιάδες απεβίωσαν. Σήμερα οι θάνατοι είναι πέραν του 1,7 εκ. Το ένα τρίτο των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων καταγράφεται στην ευρωπαϊκή επικράτεια.
Ο ΠΟΥ Ευρώπης κτυπά καμπανάκι ανακοινώνοντας πως η Ευρώπη είναι το επίκεντρο της πρώτης πανδημίας κορωνοϊού και καλεί όλες τις κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα για να αναχαιτιστεί ο ιός. «Η προσέγγιση οποιασδήποτε χώρας ότι αυτή η πανδημία δεν με αφορά, δεν είναι βεβαίως επιλογή» , τονίζει ο ΠΟΥ Ευρώπης.
Στις αρχές Απριλίου ο ΠΟΥ Ευρώπης εγκαινιάζει την πλατφόρμα Health System Response Monitor (HSRM) με πληροφόρηση από τις αρμόδιες αρχές για την ανταπόκριση στην πανδημία και την αποτελεσματικότητα των συστημάτων υγείας.
Η ανησυχία για την αποδοτικότητα των συστημάτων ανά την Ευρώπη, την προετοιμασία για ενός τέτοιου μεγέθους πανδημία κτυπά κόκκινο. Τα νοσοκομεία γεμίζουν, οι κλίνες είναι ανύπαρκτες, οι ΜΕΘ είναι στα όρια τους. Πρόκειται για ένα νέο ιό, η επόμενη μέρα είναι άγνωστη για την ιατρική κοινότητα και οι οδηγίες αλλάζουν καθημερινά.
Lockdown: H νέα πραγματικότητα
Στα μέσα Απριλίου, περίπου 3,9 δισεκατομμύρια άνθρωποι, το μισό της ανθρωπότητας, ζουν σε καθεστώς lockdown με τη μια ή την άλλη μορφή. Εισάγεται στη ζωή μας η τηλεργασία, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τα συνέδρια, σεμινάρια και συναντήσεις σε virtual μορφή, τα πάρτυ και τα γενέθλια σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και τόσα άλλα.
Η ζωή δεν θα είναι ποτέ ξανά πια η ίδια, η κανονικότητα αργεί να έρθει, το μαρτυρούν τα γεγονότα, το 1ο κύμα που καλπάζει και το 2ο κύμα προ των πυλών. Αρχές Μάϊου ο ΠΟΥ τονίζει ότι η πανδημία αποτελεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τα συστήματα υγείας διεθνώς.
Παρά το ότι η απομόνωση επέφερε μια σταδιακή σταθεροποίηση των κρουσμάτων, στην επιφάνεια ήρθαν επεισόδια ενδοοικογενειακής βίας, έμφυλης βίας, κακοποίησης παιδιών, φτώχειας και ανέχειας και έξαρση ψυχολογικών διαταραχών.
Και πάλι ο ΠΟΥ παρεμβαίνει και καλεί τις κυβερνήσεις, μαζί με τον αόρατο εχθρό, να πολεμήσουν και αυτές τις προκλήσεις.
Κινητοποίηση μεγάλης έκτασης και από την ΕΕ, την Κομισιόν ειδικότερα και την Επίτροπο Υγείας Στέλλα Κυριακίδου που ηγείται των προσπαθειών για αναχαίτιση της κατάστασης, παροχή στις κυβερνήσεις των καλύτερων δυνατών εργαλείων για αντιμετώπιση της πανδημίας και διαβεβαιώσεις ότι το εμβόλιο, όταν θα είναι έτοιμο, θα φτάσει σε κάθε Ευρωπαίο πολίτη.
Ο κόσμος όλος αναθεώρησε πράγματα και καταστάσεις, ιεράρχησε συναισθήματα και προτεραιότητες, ακόμη και ανθρώπους.
Επιστήμονες που προειδοποιούσαν για τον κίνδυνο μιας παγκόσμιας πανδημίας, χωρίς όμως να ακούγονται, επανέρχονται με νέα καμπανάκια κινδύνου για το μέγεθος της καταστροφής, για τις μεταλλάξεις, την μεταδοτικότητα, την ανάγκη να θωρακιστεί το σύστημα υγείας, να έχουν πρόσβαση όλοι σε θεραπεία. Τώρα, ακόμη και οι πιο πλούσιες χώρες πλήττονται από τον αόρατο εχθρό.
Παντού σε ολόκληρο το κόσμο οι επιχειρήσεις κλείνουν, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια επίσης. Οι αθλητικές συναντήσεις ματαιώνονται. Οι πτήσεις της πολιτικής αεροπορίας ουσιαστικά διακόπτονται και ο τομέας βιώνει τη χειρότερη κρίση της ιστορίας του.
Τα καταστήματα, τα μπαρ, τα κλαμπ, τα εστιατόρια αμπαρώνουν τις πόρτες τους. Στην Ισπανία και σε άλλες χώρες, το lockdown είναι εξαιρετικά αυστηρό και κανείς δεν μπορεί να βγει από το σπίτι του. Αλλού οι μετακινήσεις γίνονται για άκρως απαραίτητους λόγους και πρέπει πρώτα να ειδοποιούνται οι αρχές.
Άνθρωποι βρίσκονται αποκλεισμένοι για εβδομάδες μέσα σε μικροσκοπικά διαμερίσματα. Ο κόσμος γίνεται εφευρετικός, η δύναμη του πολιτισμού και του αθλητισμού προβάλλει εντονότερη παρά ποτέ.
Στήνονται συναυλίες σε ταράτσες πολυκατοικιών και μπαλκόνια, νεαροί παίζουν τένις στις ταράτσες σε διαφορετικά συγκροτήματα διαμερισμάτων, τα πάρκα γίνονται αυτοσχέδια γυμναστήρια. Μέχρι τον Μάιο, η πανδημία εξάλειψε 20 εκατομμύρια θέσεις εργασίας μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Kαλοκαίρι και μικρή χαλάρωση αλλά και φόβοι για νέο κύμα Φθινόπωρο-Χειμώνα
Τον Ιούνιο του 2020 παρά το ότι τα περιστατικά ανά το παγκόσμιο άρχισαν να παρουσιάζουν πτώση, αεροδρόμια άνοιξαν δειλά-δειλά και ο κόσμος ξεπόρτισε, ο ΠΟΥ προειδοποιεί εκ νέου ότι ο κίνδυνος παραμένει υψηλός.
Οι άνθρωποι όμως κουρασμένοι σωματικά και ψυχολογικά, εκδράμουν στις παραλίες παντού στον κόσμο και αρχίζουν να επιβιβάζονται και πάλι στα αεροσκάφη. Παντού στο κόσμο μεταδίδονται εικόνες από λουόμενους σε αποστάσεις, ομπρέλες θαλάσσης και ευφάνταστες κατασκευές για την περιβόητη κοινωνική αποστασιοποίηση.
Οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη καλούν τον κόσμο να κάνει διακοπές τηρώντας όμως τα μέτρα και να προτιμήσει να παραμείνει στη χώρα του. Ανοίγουν χώροι εστίασης, θέατρα και άλλοι χώροι πολιτισμού, η κυκλοφορία γίνεται με μικρές μόνο απαγορεύσεις αλλά ο ιός είναι ύπουλος και οι ειδικοί εκφράζουν φόβους για μετάδοση και πάλι στην κοινότητα και εισαγόμενα κρούσματα παντού, λόγω και της επανάληψης των πτήσεων.
Αρχίζει δειλά- δειλά και η συζήτηση για την παρασκευή εμβολίων και ο ΠΟΥ διαβεβαιώνει ότι προτεραιότητα είναι η ασφάλεια και αυτά να φτάσουν σε όλους τους πολίτες χωρίς διακρίσεις. Τον Αύγουστο του 2020 ο ΠΟΥ Ευρώπης προχώρησε στην συγκρότηση της Πανευρωπαϊκής Επιτροπής Υγείας και Βιώσιμης Ανάπτυξης, για επανασχεδιασμό των στρατηγικών ανά την γηραιά ήπειρο, υπό το φως του φόβου για 2ο κύμα το Φθινόπωρο.
Η υγεία πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα στην πολιτική ατζέντα λέει ο ΠΟΥ Ευρώπης που προετοιμάζεται τότε για την τελική έκθεση της Επιτροπής αυτής στα τέλη Σεπτεμβρίου του 2021.
Υπό το φόβο νέου κύματος , χειρότερου, το Φθινόπωρο και το Χειμώνα, ο ΠΟΥ εκδίδει νέες αναθεωρημένες οδηγίες για το πως μεταδίδεται ο ιός, πόσο επικίνδυνη είναι η παρουσία πολλών ανθρώπων σε κλειστούς και μη αεριζόμενους χώρους, για την ανάγκη μεγαλύτερης αποστασιοποίησης, συγχρωτισμού με μικρές σταθερές ομάδες ανθρώπων, για τηλεργασία.
Συναγερμός και για την έναρξη της σεζόν της κοινής γρίπης με τους επιστήμονες να προειδοποιούν για συνύπαρξη ιού και γρίπης με ακόμη μεγαλύτερη πίεση στα συστήματα υγείας, απευθύνοντας εκκλήσεις για εμβολιασμούς για τη γρίπη ώστε εάν ο κόσμος νοσήσει, να μην επιβαρυνθεί το σύστημα υγείας με σοβαρά περιστατικά.
Νέα μέτρα – επανέρχεται ο φόβος, αισιοδοξία όμως λόγω εμβολίων
Μέσα Δεκεμβρίου οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες επανέρχονται σε κατάσταση μερικού lockdown, ενόψει και γιορτών.
Επιχειρήσεις κατεβάζουν ρολά και πάλι και ανακοινώνονται νέες ρυθμίσεις στην κυκλοφορία και στις συγκεντρώσεις σε σπίτια. Ο ΠΟΥ προειδοποιεί και πάλι ότι η μεταδοτικότητα στην Ευρώπη και αλλού συνεχίζεται, ότι ο ιός είναι στην κοινότητα και ότι τις γιορτές που είναι μέρες συγκέντρωσης, διασκέδασης και χαλάρωσης, πρέπει φέτος να τις περάσουμε διαφορετικά.
Οδηγίες εκδίδονται και για τα ταξίδια λόγω γιορτών, με τις κυβερνήσεις να καλούν τους πολίτες τους να τα περιορίσουν στα άκρως απαραίτητα. Μετά και τον εντοπισμό του νέου στελέχους στο Ηνωμένο Βασίλειο δεκάδες χώρες επέβαλαν περιορισμούς σε ταξιδιώτες από τη χώρα με υποχρεωτική καραντίνα ή και πλήρη αναστολή πτήσεων. Το νέο στέλεχος εντοπίστηκε ήδη σε αρκετές χώρες της Ευρώπης.
Καθώς η χρονιά πλησιάζει στο τέλος της, τα πρώτα εμβόλια φθάνουν στην αγορά και προσφέρουν αισιοδοξία και ακτίδα φωτός.
Η γιγάντια αμερικανική φαρμακευτική εταιρεία Pfizer, σε συνεργασία με την BioNTech, ανακοινώνει την παρασκευή ενός εμβολίου «αποτελεσματικού κατά 90%». Οι κυβερνήσεις σπεύδουν να εξασφαλίσουν αποθέματα. Μια εβδομάδα αργότερα, η αμερικανική Moderna ανακοινώνει ένα εμβόλιο αποτελεσματικό «κατά 95%». Και άλλες εταιρείες είναι στην κούρσα για εξασφάλιση άδειας.
Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο αρχίζουν εμβολιαστικά προγράμματα για εκατομμύρια ανθρώπους ξεκινώντας από τους ηλικιωμένους, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό και τις πιο ευάλωτες κατηγορίες, πριν τους επεκτείνουν στον υπόλοιπο πληθυσμό, μοναδικό εισιτήριο για μια ενδεχόμενη επιστροφή στην ομαλότητα.
Τον Δεκέμβριο, η Βρετανία γίνεται η πρώτη δυτική χώρα που εγκρίνει το εμβόλιο Pfizer/BioNTech, ενώ η Κίνα και η Ρωσία έχουν ήδη αρχίσει τις δικές τους εμβολιαστικές εκστρατείες, με τα δικά τους εμβόλια.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ακολουθούν σύντομα και αρχίζουν τους εμβολιασμούς, και η Ευρώπη δίνει το πράσινο φως μόλις πριν από μερικές μέρες. Στην ΕΕ άρχισαν μαζικοί εμβολιασμοί πριν από λίγα 24ωρα και συμβολικά πρώτοι εμβολιάζονται οι ηγέτες των χωρών για να ενθαρρύνουν τους πολίτες να εμβολιαστούν.
Και ενώ το φως στην άκρη του τούνελ αχνοφαίνεται λόγω των μαζικών εμβολιασμών, μόλις πριν από μερικές ώρες ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποίησε ότι, παρά τη σοβαρότητα της πανδημίας της Covid-19, που έχει σκοτώσει περισσότερους από 1,7 εκατομμύριο ανθρώπους μέσα σε έναν χρόνο και έχει μολύνει πολλά εκατομμύρια, είναι επείγουσα ανάγκη ο κόσμος να προετοιμαστεί «για το χειρότερο» σενάριο, για μια χειρότερη πανδημία.
«Είναι ένα σήμα συναγερμού», είπε ο Μάικλ Ράιαν, ο υπεύθυνος του ΠΟΥ για την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων, στην τελευταία συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε για φέτος. «Αυτή η πανδημία ήταν πολύ σκληρή. Εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα σε όλον τον κόσμο και έπληξε κάθε γωνιά του πλανήτη, όμως δεν είναι κατ’ ανάγκη η χειρότερη», προειδοποίησε ο γιατρός.
Στη διάρκεια της καριέρας του ο Ράιαν βρέθηκε αντιμέτωπος με πολλά θανατηφόρα παθογόνα.
Αν και παραδέχτηκε ότι ο νέος κορωνοϊός μεταδίδεται πολύ εύκολα και σκοτώνει ανθρώπους, «το ποσοστό θνησιμότητας είναι σχετικά χαμηλό σε σύγκριση με άλλες ασθένειες». Θεωρεί κατά συνέπεια ότι ο κόσμος θα πρέπει «να προετοιμαστεί στο μέλλον για κάτι που θα είναι ίσως ακόμη χειρότερο».
Η φετινή πρωτοχρονιά θα γιορταστεί με μοναδική ελπίδα φωτός και λάμψη αισιοδοξίας τα άλματα της επιστήμης για ένα καλύτερο αύριο αλλά και την δύναμη του ανθρώπου ότι όλα μπορούν να ξεπεραστούν με αλληλεγγύη, σύμπνοια και ομοψυχία.
(Αποσπάσματα για την ετοιμασία του ρεπορτάζ χρησιμοποιήθηκαν από το ΑΠΕ και από την ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας)
