Ολυμπιακοί αγώνες και τα Μ.Μ.Ε.

Από την αρχαιότητα, οι μεγάλοι συγγραφείς ήταν εκείνοι πού είχαν αναλάβει τη διάδοση της πληροφόρησης και τη δημιoυργία των μύθων. Επί κεφαλής τους βρίσκουμε τον Όμηρο, τον πρώτο αθλητικό συντάκτη της ανθρωπότητας. Ο λόγος, γραπτός ή προφορικός, ήταν τε μέσο που χρησίμευε στη μετάδοση των ειδήσεων. Αυτό αποδεικνύεται από τις αγγειογραφίες και τη ζωγραφική των σπηλαίων, τα γλυπτά και τα θαυμάσια αρχαία κτίσματα.

Ο Όμηρος, δώδεκα αιώνες πριν από τη γέννηση του Χριστού, περιέγραψε στην «Ιλιάδα» τους αθλητικούς αγώνες που οργάνωναν οι αρχηγοί και οι στρατιώτες του ελληνικού στρατού για να διασκεδάσουν κατά τη διάρκεια του πολέμου της Τροίας. Αφιέρωσε πολλά κεφάλαια σε αυτές τις στρατιωτικές αναμετρήσεις κι έτσι έγινε ο πρώτος αθλητικός συντάκτης του κόσμου. Μερικούς αιώνες αργότερα, ο Πίνδαρος και άλλοι ιστορικοί έγραψαν χρονικά με θέμα τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αρχαιότητας.

Πριν από τον Όμηρο σύμφωνα με την μυθολογική παράδοση, ένα από τα Ολυμπιακά αθλήματα είχε επνευστή τον Ιάσονα. Το πένταθλο περιλάμβανε τα ακόλουθα αγωνίσματα: Δρόμο σταδίου, άλμα άνευ φοράς, δίσκο, ακόντιο και πάλη. Ο Ιάσονας λοιπόν διοργάνωσε αγώνες πεντάθλου κατά τη διάρκεια της Αργοναυτικής εκστρατείας, και τόπος διεξαγωγής τους ήταν η Λήμνος. Το πένταθλο τελέστηκε για πρώτη φορά στη 18η Ολυμπιάδα (708 π.Χ.). Τα αγωνίσματα διεξάγονταν με τη συνοδεία αυλού και ο αθλητής που επιδιδόταν σ’ αυτό ονομαζόταν πένταθλος.

Σήμερα υπάρχει το μοντέρνο πένταθλο που αφορά μόνο άνδρες αθλητές και περιλαμβάνει ξιφομαχία, σκοποβολή, κολύμπι, δρόμο 3000 μέτρων και ιππασία. Ναι, η δημοσιογραφία ήρθε στον κόσμο στην Αρχαιότητα. Γεννήθηκε στη Νηνευή και τη Βαβυλώνα με τους «φυτικούς πίνακες» και μεγάλωσε με την «Επιφυλλίδα της Αυτοκρατορίας της Κίνας», τα «Λευκώματα» των Ελλήνων, τις «Χειρόγραφες Επιστολές» του Μεσαίωνα και τις ευρωπαϊκές εφημερίδες. Πρόκειται για μία περίοδο εκκίνησης που έκανε ένα γιγαντιαίο βήμα προς τον εκσυγχρονισμό με την εφεύρεση της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο το 1436. Ο γραπτός λόγος που έμελλε να παραμείνει το μοναδικό μέσο ενημέρωσης για ολόκληρους αιώνες, μία μορφή πρωτοπορίας της σύχγρονης επικοινωνίας σε μεγάλη κλίμακα εξελίχθηκε παράλληλα με την τεχνολογική κι επαγγελματική πρόοδο.

Πολλά από τα μέσα αυτά., τις μορφές αυτές της επικοινωνίας, έχουν διατηρήσει την ίδια σημασία μέχρι σήμερα. Π.χ. η ποιότητα των σταδίων, ειδικά σχεδιασμένων, ευνοεί τον αθλητισμό υψηλών επιδόσεων. Ο λόγος και η γλώσσα του σώματος και των κινήσεων επίσης δεν έχουν αλλάξει. Ο τρόπος όμως με τον οποίο μεταφέρονται όλα αυτά έχει αλλάξει ριζικά. Ενώ, στο παρελθόν, η προσωπική παρουσία στο στάδιο ήταν απαραίτητη για να παρακολουθήσει κανείς τους αγώνες, η τεχνολογία, σήμερα, παίζει το ρόλο του μεταδότη των αγωνισμάτων. Από τον περιoρισμένο χώρο του αρχαίου σταδίου, δημιουργήθηκε ένα παγκόσμιο κοινό. Η ταχύτητα διάδοσης των πληροφοριών πέρασε, από την ταχύτητα των περιστεριών ή των αγγελιαφόρων, πεζών ή εφίππων, στην ταχύτητα του φωτός των 300.000 χλμ το δευτερόλεπτο.

Ο αθλητισμός – και οι Ολυμπιακοί Αγώνες ειδικότερα, το πιο θεαματικό κοινωνικό γεγονός της εποχής μας – χρησιμοποιούν τους θεμελιώδεις κανόνες της φυσικής και τις αρχές της μηχανικής και της θεωρίας της σχετικότητας. Οι χωματένιοι δρόμοι της αρχαίας Ελλάδας, χρησίμευαν στην επικοινωνία και στην ανταλλαγή πληροφοριών. Σήμερα, το διάστημα είναι διάσπαρτο με δορυφόρους που εξασφαλίζουν την επικοινωνία στο επίπεδο της γης. Το μέλλον πλανάται σαν σιωπηλή, αλλά μόνιμη επανάσταση πάνω από το ανθρώπινο περιβάλλον μας. Ειρηνικοί και οικουμενικοί, αυτοί είναι στην ουσία οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι μια θαυμάσια ευκαιρία για την ανθρωπότητα. Εκφράζουν το σεβασμό για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την κατανόηση και την ανοχή απέναντι άλλους αθλητές.

Ο αθλητισμός, τα μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας, μπορούν λοιπόν να θεωρηθούν ως ένα ενιαίο σύνολο, με δυνατότητες δημιουργικής ανάπτυξης και ένα μέλλον βασισμένο στην υπευθυνότητα.

Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες όμως διεξάγονται σ’ ένα κόσμο γεμάτο επιθετικότητα, μίσος και εμφύλιους πολέμους, ένας κόσμος προσφύγων, ανυπεράσπιστων ανθρώπων, που ζητούν άσυλο και πέφτουν θύμα εκμετάλλευσης, η πείνα, η ανεργία:, η φτώχια, τα μονοκομματικά κράτη όπου κατέχουν την εξουσία η μαφία αντί τωv δημοκρατικών θεσμών, οι πολιτικές αποφάσεις που λαμβάνονται χωρίς να ακουστεί η άποψη του Λαού.

Πρέπει επίσης να αναφέρουμε τις τεχνολογικές επαναστάσεις (κυρίως στο δικό μας κόσμο των μέσων ενημέρωσης), τα καταπληκτικά επιτεύγματα στο χώρο της τέχνης και της κουλτούρας. Είναι γνωστό ότι, σε περίοδο κρίσης, ανθίζουν η τέχνη και η τεχνολογία, επειδή μπορούν να εκφράσουν καλύτερα τις επιθυμίες του συχνά πλασματικού κόσμου τους.

Ακολουθούν τώρα ορισμένες σκέψεις μου για τους Ολυμπιακούς αγώνες του σήμερα.

Η σημασιολογία του σύγχρονου αθλητισμού είναι πολύπλευρη. Οι τομείς δραστηριότητας του είναι σχεδόν αναρίθμητοι. Εκτείνονται εκτός από τον κλασσικό αθλητισμό και σε άλλα 30 περίπου Ολυμπιακά όπως χαρακτηρίζονται ου αυξάνονται τετραετία με τετραετία.

Τα Μ.Μ.Ε. προτιμούν σαφώς τον κλασσικό αθλητισμό, που εγγυάται την επιβίωση τους. Επικρατούν οι νόμοι της αγοράς και όχι η ηθική.

Αποτέλεσμα: το .χρήμα βασιλεύει. Η απληστία οδηγεί στην ατιμία (ντόπιγκ).

Ο αθλητισμός δεν είναι πια αυτούσιο ιδανικό. Έχει αποκτήσει αξία για τους άλλους και έχει λοιπόν γίνει εμπορεύσιμο είδος.

Τα πάντα στηρίζονται στην εξάρτηση. Ποιο άθλημα-θέαμα μπορεί σήμερα να αυτοχρηματοδοτηθεί; Το ποδόσφαιρο χρειάζεται εξωτερική χρηματοδότηση που φθάνει τα 80% ενώ δεν γνωρίζουμε για τη χρηματοδότηση άλλων αθλημάτων.

Το αποτέλεσμα είναι ένα μίγμα κανόνων ηθικής. Όπως στην περίπτωση των χορηγιών, τα πάντα ανάγονται σε σύστημα αμοιβαίων ανταμοιβών.

Στον αλληλένδετο κόσμο μας, τα μέσα ενημέρωσης παίζουν το ρόλο του πληροφοριοδότη για τον αθλητισμό και τη διαφήμιση. Στην τηλεόραση αυτό παίρνει τη μορφή διαφημιστικών εκπομπών. Ένας χορηγός αγοράζει μια εκδήλωση για την οποία έχει το δικαίωμα να προβάλλει το σήμα: του, τόσο πριν, όσο και μετά την εκδήλωση.

Τώρα τα στάδια της ανάπτυξης των Μ.Μ.Ε.

Ο γραπτός λόγος παραμένει μόνος του στην αγορά για πολλές δεκαετίες, αλλά στην αρχή του 20ου αιώνα εμφανίζεται ένα νέο μέσο ενημέρωσης: το ραδιόφωνο. Στις 6 Οκτωβρίου 1922, ένας ιδιωτικός ραδιοσταθμός Radiola, ο πρώτος στη Γαλλία, ξεκινά ένα τακτικό πρόγραμμα ειδήσεων και μουσικής. Τον ίδιο καιρό, μία εταιρεία, το μετέπειτα BBC, αρχίζει να εκπέμπει από σταθμούς εγκατεστημένους στο Λονδίνο, το Μπέρμιγκχαμ και το Μάντσεστερ.

Ο πρώτος, όμως, ραδιοφωνικός σταθμός που τέθηκε σε λειτουργία ήταν στο ΓΓίτσμπουργκ (ΤΤενσυλβανία) το 1920. Η έλευση του ραδιοφώνου έδωσε στον Ολυμπισμό την ευκαιρία να υψώσει τη φωνή του. Τα πρώτα αθλητικά ρεπορτάζ από τους Αγώνες στο Σαμονί και το ΪΤαρίσι το 1924 δίνουν μία εντελώς νέα διάσταση στη διοργάνωση των αγώνων. Αυτό το νέο μέσο με τον αυθορμητισμό του δίνει στους ακροατές την εντύπωοη ότι είναι παρόντες στους αγώνες. Ετσι δημιουργείται η αγωνία, το όνειρο: «Η φωνή σε βοηθάει να δεις». Στους αγώνες του 193ό στο Βερολίνο η μαγεία των ερτζιανών δείχνει τη δύναμη της. 2500 ώρες προγραμμάτων σε 28 γλώσσες.

Την ίδια εποχή, ο κινηματογράφος, βουβός μέχρι εκείνη τη στιγμή, απογειώνεται και μπαίνει στην κανονική του τροχιά. Μερικοί μάλιστα θεωρούν τον κινηματογράφο οργανικό μέρος των μέσων ενημέρωσης. Η έβδομη τέχνη, όμως, μόνο ως μέσο προώθησης μπορεί να νοηθεί Εξάλλου, η οπτική κάλυψη των Ολυμπιακών μεταμορφώθηκε οριστικά στο Βερολίνο το 1936. Για πρώτη φορά μπορεί κάποιος να δει και όχι απλώς να ακούσει ή να διαβάσει, το ταλέντο, την αφοσίωση, το κάλλος και τον κλασσικισμό των αθλητών στα διάφορα αγωνίσματα Οι υπέροχες σκηνές έδωσαν ζωντάνια στον αθλητισμό και μια νέα διάσταση στους Ολυμπιακούς αγώνες.

Το ραδιόφωνο άρχισε να μπαίνει δυναμικά στην μετάδοση Ολυμπιακών αγώνων αρχές της δεκαετίας του 1950 μαζί με την τηλεόραση που έκανε ένα εκρηκτικό ξεκίνημα στους Ολυμπιακούς αγώνες της Ρώμης το 1960. Όταν η τηλεοπτική κάλυψη έγινε διεθνής, Δεκαοκτώ Ευρωπαϊκές χώρες έζησαν το γεγονός απευθείας ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και η Ιαπωνία χρειάστηκε να περιμένουν λίγες ώρες παραπάνω για την ίδια λήψη.

Ως μέσο ενημέρωσης έχουμε, παράλληλα με το καθήκον να μεταφέρουμε απλά τα γεγονότα, και αένα άλλο καθήκον, δηλαδή ένα είδος κοινωνικής υποχρέωσης και να διορθώνουμε ορισμένες τάσεις αρνητικές.

Αν ισχύει αυτό, ποιος από μας είναι διατεθειμένος να προχωρήσει στο κοινωνικό κίνημα για έναν καλύτερο ολυμπιακό αθλητισμό; Αξίζει δε τον κόπο να τον διαφυλάξουμε στο σύνολο του:

Αν δεν ισχύει, ο αθλητικός συντάκτης υποκύπτει στις απαιτήσεις της αγοράς, επειδή παραλείπει να επικρίνει και να καταδικάσει θλιβερές καταστάσεις, προκειμένου να επιβιώσει ο ίδιος: και το μέσο στο οποίο εργάζεται. Ο σκοπός των ενεργειών του καταστρατηγεί τις ηθικές αρχές του.

Τώρα μερικές σκέψεις σαν συμβουλές στους συνάδελφους ιδιαίτερα στους νέους στο λειτούργημα. Η αθλητικογραφία δεν είναι μόνο η ξύλινη γλώσσα και αναφορά στο γραπτό κείμενο σε κανονισμούς και στατιστικές. Ο αθλητικογράφος πρέπει να σμιλεύει την πρότασή του, να την διανθίζει, να την κάνει ελκυστική ώστε ο αναγνώστης καμιά φορά να την διαβάζει και να την ξαναδιαβάζει. Αυτό μπορεί μόνο να επιτευχθεί μόνο με την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων που θα εμπλουτίσει το λεξιλόγιό του, θα αναπτύξει την διαύγεια πνεύματος του και θα τον βοηθήσει να παρουσιάζει τα κείμενά του σαν έργο αθλητικής λογοτεχνίας.

Κώστας Πραξιτέλους