ΚΥΠΕ
Με νέα έκθεση της η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) αναφέρεται για τις συνθήκες των ατόμων που κρατούνται στις φυλακές στην Κύπρο από την τελευταία της επίσκεψη πριν από επτά χρόνια σημειώνοντας ότι οι συνθήκες «είχαν επιδεινωθεί σημαντικά από την προηγούμενη επίσκεψή της το 2017».
Σε απάντησή της που περιλαμβάνεται στην έκθεση η Κυβέρνηση δηλώνει ότι χαιρετίζει τις συστάσεις της Επιτροπής και επαναλαμβάνει την «ισχυρή δέσμευσή της να βελτιώσει, όπου χρειάζεται, την προστασία όλων των ατόμων που στερούνται ελευθερίας».
Στην έκθεσή της, η Επιτροπή του ΣτΕ αναφέρει ότι «τα αυξημένα επίπεδα υπερπληθυσμού οδήγησαν σε κακές συνθήκες διαβίωσης και αυξημένα επίπεδα βίας μεταξύ κρατουμένων, ενώ η έλλειψη προσωπικού φυλακών πρώτης γραμμής «επιδείνωσε την κατάσταση».
Επισημαίνει ότι ο υπερπληθυσμός ήταν αποτέλεσμα συγκεκριμένων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης σημαντικού αριθμού ατόμων που κρατούνται για σύντομες ποινές και μεγάλου αριθμού προσώπων που βρίσκονται υπό κράτηση (remand) και συνιστά στις αρχές να επανεξετάσουν επειγόντως τους λόγους φυλάκισης αυτών των ομάδων μαζί με την εφαρμογή εναλλακτικών λύσεων αντί κράτησης για την αποσυμφόρηση του σωφρονιστικού συστήματος.
Με βάση μια περιοδική επίσκεψη στην Κύπρο μεταξύ 9-17 Μαΐου 2023, η έκθεση επικεντρώθηκε στη μεταχείριση και τις συνθήκες κράτησης των ατόμων στις Κεντρικές Φυλακές και των ατόμων που κρατούνται βάσει της μεταναστευτικής νομοθεσίας, μεταξύ άλλων στο Κέντρο Μενόγιας και στο Κέντρο Πουρνάρα. Εξέτασε επίσης τη μεταχείριση ατόμων που στερήθηκαν την ελευθερία τους από την αστυνομία.
Αναφέρει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κρατουμένων δεν παραπονέθηκε στην αντιπροσωπεία για κακομεταχείριση από το προσωπικό. Ωστόσο, η CPT είπε ότι «έλαβε μια σειρά από ισχυρισμούς ότι το προσωπικό χαστούκιζε κρατούμενους» ως άτυπη τιμωρία για την καθυστερημένη επιστροφή στα κελιά τους. Λήφθηκαν διάφορες καταγγελίες για λεκτική, συμπεριλαμβανομένης ρατσιστικής, κακοποίησης σε ξένους υπηκόους κρατουμένους από το προσωπικό.
Η έκθεση αναφέρεται περαιτέρω σε περιπτώσεις «σοβαρής βίας μεταξύ κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας ενός κρατουμένου τον Οκτώβριο του 2022» και ότι η CPT διαπίστωσε ότι «λήφθηκαν ανεπαρκή μέτρα για την αποτελεσματική εκπλήρωση της υποχρέωσης της φυλακής να διατηρεί ασφαλείς τους κρατούμενους - και το προσωπικό και για τη μείωση της βίας μεταξύ των κρατουμένων». Επιπλέον, προστίθεται, «η έλλειψη προσωπικού φυλακών πρώτης γραμμής δημιούργησε ευνοϊκό έδαφος για την ανάπτυξη άτυπων ιεραρχιών κρατουμένων». Η CPT συνέστησε την ταχεία πρόσληψη και εκπαίδευση περισσότερου προσωπικού φυλακών πρώτης γραμμής και να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην προώθηση μιας δυναμικής προσέγγισης ασφάλειας με αυξημένη προσωπική αλληλεπίδραση μεταξύ του προσωπικού και των κρατουμένων.
Σύμφωνα με την CPT, «μεγάλος αριθμός κρατουμένων» κοιμούνται σε στρώματα στο πάτωμα, κάτω από κουκέτες, κάτω από τραπέζια και σε κάθε διαθέσιμο χώρο μέσα στα κελιά. Οι κρατούμενοι δεν είχαν επίσης άμεση πρόσβαση στις τουαλέτες τη νύχτα, λόγω της έλλειψης διαθέσιμου προσωπικού για να τους αφήσουν να βγουν από τα κελιά τους για να χρησιμοποιήσουν τις τουαλέτες, με αποτέλεσμα οι κρατούμενοι να ουρούν σε μπουκάλια, αναφέρει.
Οι κρατούμενοι δεν είχαν επίσης τίποτα σημαντικό να κάνουν για να περάσουν τη μέρα τους. Κατά την άποψη της CPT, «οι φρικτές υλικές συνθήκες και η έλλειψη ρουτίνας σωρευτικά μπορούν να περιγραφούν μόνο ως απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση» και είπε ότι «χρειάζεται επειγόντως συντονισμένη δράση για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων».
Η CPT επισκέφτηκε επίσης αστυνομικά τμήματα και κέντρα κράτησης σε όλη την Κύπρο, στα οποία κρατούνταν άτομα σύμφωνα με τη νομοθεσία περί αλλοδαπών, ύποπτοι που κρατούνται βάσει του ποινικού νόμου και ορισμένοι καταδικασμένοι κρατούμενοι. Η διάρκεια παραμονής στα αστυνομικά τμήματα κυμαινόταν από μερικές ημέρες έως μήνες, αναφέρει. Η έκθεση επανέλαβε ότι τα άτομα δεν πρέπει να βρίσκονται υπό αστυνομική κράτηση για παρατεταμένες περιόδους. Σημείωσε ότι η πλειονότητα των ατόμων με τα οποία μίλησε η αντιπροσωπεία της CPT δήλωσαν ότι είχαν τύχει σωστής μεταχείρισης από την αστυνομία.
Στο Κέντρο Κράτησης Μετανάστευσης Μενόγια, δεν λήφθησαν καταγγελίες για σωματική κακομεταχείριση από το προσωπικό, αλλά οι γενικές συνθήκες διαβίωσης παρέμειναν «πολύ σωφρονιστικές» για τη φύση του Κέντρου.
Όσον αφορά το Κέντρο Εγγραφής Πουρνάρα, η CPT καταγράφει ότι φιλοξενούσε περισσότερους από 1.000 ξένους υπηκόους τη στιγμή της επίσκεψης της αντιπροσωπείας, πολλοί από τους οποίους περίμεναν εβδομάδες και ακόμη και μήνες πριν τους επιτραπεί να φύγουν από το Κέντρο.
«Οι αλλοδαποί υπήκοοι φιλοξενούνταν σε συνθήκες υπερβολικού συνωστισμού», αναφέρει, ενώ κάνει αναφορά σε πολύ κακές συνθήκες όσον αφορά τις τουαλέτες και τα ντους, με αποτέλεσμα το νερό να διαρρέει δημιουργώντας στάσιμες λακκούβες. Όπως αναφέρεται, κάποιοι αρνούνταν να χρησιμοποιήσουν τις βρώμικες τουαλέτες και τα ντους και αντ' αυτού χρησιμοποιούσαν τους κοινόχρηστους εξωτερικούς χώρους για τις ανάγκες της τουαλέτας, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν σωροί περιττωμάτων και ρυάκια ούρων. Κατά την άποψη της CPT, τέτοιες συνθήκες διαβίωσης μπορεί κάλλιστα να ισοδυναμούν με απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση και έκανε συστάσεις για την επείγουσα αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων.
Προστίθεται ακόμη ότι «άτομα που τοποθετούνταν σε κοντέινερ, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, αναγκάζονταν συχνά να μοιράζονται κρεβάτια και βρώμικα σεντόνια», ενώ το τμήμα με σκηνές δεν είχε ηλεκτρισμό και ζεστό νερό. Τα άτομα αναγκάζονταν να κοιμούνται σε φθαρμένα στρώματα ή απευθείας σε κλινοσκεπάσματα τοποθετημένα στο έδαφος, στριμωγμένα το ένα δίπλα στο άλλο, αναφέρεται.
Στην έκθεσή της, η CPT προτρέπει τις κυπριακές αρχές να λάβουν άμεσα μέτρα για την παροχή αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης, ιδίως σε ασυνόδευτα παιδιά, καθώς και σε ευάλωτες κατηγορίες ατόμων όπως ανύπαντρες μητέρες με μικρά παιδιά, ηλικιωμένους και άρρωστους και θύματα σεξουαλικής βίας και βίας λόγω φύλου.
Η έκθεση περιέχει την απάντηση της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας η οποία χαιρέτισε τις συστάσεις της Επιτροπής και επανέλαβε την ισχυρή της δέσμευση να βελτιώσει, όπου χρειάζεται, την προστασία όλων των ατόμων που στερούνται την ελευθερία τους.
Η CPT χαιρετίζει τις πληροφορίες που παρέχονται στην απάντηση των κυπριακών αρχών σχετικά με τα σχέδια ανακαίνισης τμημάτων του Πουρνάρα, καθώς και τη δράση που έλαβαν οι κυπριακές αρχές μετά την επίσκεψη της CPT για την απομάκρυνση ευάλωτων ατόμων από την Πουρνάρα. Ωστόσο, η Επιτροπή εξακολουθεί να ανησυχεί βαθιά για το γεγονός ότι τέτοιες ευάλωτες ομάδες εξακολουθούν να παραμένουν στην Πουρνάρα.
Σε ό,τι αφορά τις φυλακές, η Κυπριακή Δημοκρατία ανέφερε ότι «ο υπερπληθυσμός αναγνωρίζεται και θεωρείται ως το σοβαρότερο πρόβλημα που πλήττει το Τμήμα Φυλακών Κύπρου», σημειώνοντας ότι γίνονται συνεχείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση του προβλήματος του υπερπληθυσμού στις φυλακές και έχουν ληφθεί αρκετά μέτρα από τότε που η CPT τελευταία περιοδική επίσκεψη το 2019.
Ανέφερε επίσης ότι σχετικά με καταγγελίες για σωματική κακομεταχείριση, υπερβολική χρήση βίας και λεκτική κακοποίηση, η Διεύθυνση του Τμήματος έχει επανειλημμένα καταστήσει σαφές στο προσωπικό των φυλακών ότι θα επιδεικνύεται μηδενική ανοχή σε κάθε σωματική κακομεταχείριση, χρήση βίας και λεκτική κακοποίηση καθώς και άλλες μορφές ασέβειας, ρατσιστικής ή προκλητικής συμπεριφοράς προς τους κρατούμενους.
Υπογράμμισε περαιτέρω ότι το Τμήμα Φυλακών είναι «ξεκάθαρα ενάντια σε κάθε είδους ρατσισμό και μεροληπτική συμπεριφορά ή μεταχείριση».
Όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης, η Κυβέρνηση είπε ότι ο υπερπληθυσμός του Τμήματος Φυλακών έχει αναπόφευκτα επηρεάσει τις συνθήκες κράτησης και τα επίπεδα πληρότητας στις πτέρυγες των Φυλακών. Ως εκ τούτου, δίνεται μεγάλη έμφαση και προτεραιότητα στην ολοκλήρωση των νέων υποδομών. Με την ολοκλήρωση του έργου επέκτασης, αναμένεται ότι τα νέα κελιά θα ακολουθήσουν τα πρότυπα της Επιτροπής, πρόσθεσε.
Σχετικά με την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία των κρατουμένων, ανέφερε ότι αυτές θεωρούνται ως προτεραιότητες για το Τμήμα Φυλακών και γι' αυτό καταβάλλονται προσπάθειες ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε όλους τους κρατούμενους να παρακολουθούν όσο το δυνατόν περισσότερες δραστηριότητες.
Όσον αφορά τις συνθήκες κράτησης, η Κυβέρνηση είπε ότι κατά τη διάρκεια των ετών 2022-2023, πολλά κέντρα κράτησης έχουν ανακαινιστεί, προσθέτοντας ότι θα ακολουθούσαν κι άλλα.
Σχετικά με τους μετανάστες που κρατούνται με εντολή απέλασης, η Κυβέρνηση είπε ότι μεταφέρονται στο Κέντρο Κράτησης Μενόγια, τη μοναδική τρέχουσα εξειδικευμένη εγκατάσταση για παράτυπους μετανάστες. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που δεν μπορούν να κρατηθούν εκεί λόγω έλλειψης χώρου κράτησης ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο, κρατούνται σε Αστυνομικά Τμήματα.
Σημειώνεται ότι, σε περιπτώσεις που μετανάστης με εντολή κράτησης και απέλασης τοποθετείται σε χώρο κράτησης Αστυνομικού Σταθμού, γίνεται προσπάθεια μεταφοράς του σε εγκαταστάσεις με υπαίθριο χώρο άσκησης. Επιπλέον, κρατούνται χωριστά από τους εγκληματίες, σημειώνεται.
Επιπλέον, η Κυπριακή Δημοκρατία αναφέρει ότι βρίσκεται σε διαδικασία κατασκευής νέου Κέντρου Κράτησης διοικητικών κρατουμένων, χωρητικότητας 800 ατόμων, στην περιοχή «Λίμνες» στη Λάρνακα που αναμένεται να είναι έτοιμο στα τέλη του 2025.
Αναφορικά με το πρώτο Κέντρο Υποδοχής Πουρνάρα, σημείωσε ότι οι ροές έχουν μειωθεί σημαντικά, γεγονός που βοήθησε τις κυπριακές αρχές να αποσυμφορήσουν το Κέντρο, γεγονός που οδήγησε και στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων του Κέντρου, ενώ ο αναμενόμενος στόχος θα επιτευχθεί με την πλήρη υλοποίηση της ανασυγκρότησης του Κέντρου.
Αναφέρεται επίσης ότι στην παρούσα φάση, με τον αριθμό των ροών να είναι διαχειρίσιμος, μπορεί να πραγματοποιηθεί τακτικός και εντατικός καθαρισμός και συντήρηση για ολόκληρο το Κέντρο.
