Συνέντευξη Τύπου, παραχώρησε ο Υπουργός Υγείας, Κωνσταντίνος Ιωάννου, με αφορμή την αποχώρηση του από τον Υπουργικό θώκο, μετά από τρία χρόνια παρουσίας στην εκτελεστική εξουσία. Στο επίκεντρο των αναφορών του υπήρξε η υλοποίηση και εφαρμογή του ΓΕΣΥ, και η εμφάνιση και έξαρση της πανδημίας. Παράλληλα παρουσίασε το έργο του Υπουργείου Υγείας, κατά την περίοδο της θητείας που επιτέλεσε.
Αυτούσια οι δηλώσεις:
Θα ήθελα να σας καλωσορίσω αρχικά στη σημερινή διάσκεψη Τύπου, στην οποία θα παρουσιαστεί το έργο του Υπουργείου Υγείας για την περίοδο από τον Μάρτιο του 2018 μέχρι τον Ιούνιο του 2021, με αφορμή την ολοκλήρωση της θητείας μου ως μέλος του Υπουργικού Συμβουλίου.
Όταν το 2018 αποδέχθηκα την τιμητική πρόταση του Προέδρου της Δημοκρατίας για να αναλάβω το Υπουργείο Υγείας, είχα πλήρη επίγνωση του επίπονου έργου που θα είχα να διαχειριστώ. Εξάλλου, οι όροι εντολής που έλαβα από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ήταν σαφείς και χαρακτηριστικοί της αποφασιστικότητας της Κυβέρνησης για υλοποίηση των μεγάλων μεταρρυθμίσεων που άλλαξαν τα δεδομένα στον τομέα της Υγείας.
Προϋπολογισμός – Επένδυση στον τομέα της Υγείας:
Προτού προχωρήσω σε παρουσίαση των βασικότερων παραμέτρων του έργου του Υπουργείου από τον Μάρτιο του 2018 μέχρι τον Ιούνιο του 2021, θα ήθελα να επισημάνω ότι η στήριξη της Υγείας αποτελεί προτεραιότητα για την Κυβέρνηση. Απόδειξη τούτου είναι το γεγονός ότι ο Προϋπολογισμός του Υπουργείου Υγείας για το τρέχον έτος πλησιάζει το ένα δισεκατομμύριο ευρώ και αποτελεί σχεδόν το 10% του συνολικού Κρατικού Προϋπολογισμού. Πρόκειται για τον ψηλότερο Προϋπολογισμό που έχει εγκριθεί στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, με δαπάνες που έχουν διπλασιαστεί τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά σας αναφέρω ότι οι πραγματικές δαπάνες το 2020 ανήλθαν στα 946 εκατομμύρια, ήταν δηλαδή δύο φορές υψηλότερες από τις πραγματικές δαπάνες του 2012.
Η προσήλωση της Κυβέρνησης σε πολιτικές που ενισχύουν τομείς της κοινωνίας, όπως η Υγεία, προς όφελος των πολιτών, αποτυπώνεται και στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Κύπρου. Με προϋπολογισμό €74,1 εκατομμυρίων, η Υγεία αποτελεί τον πρώτο από τους πέντε άξονες πολιτικής του Σχεδίου, για την αξιοποίηση πόρων που θα διατεθούν στην Κύπρο για την περίοδο 2021-2026, από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Γενικό Σύστημα Υγείας:
Από την 1η Ιουνίου του 2019, μπορούμε περήφανα να μιλάμε για την επιτυχία ολόκληρης της κοινωνίας να εφαρμόσει ένα σύγχρονο και ανθρωποκεντρικό Σύστημα Υγείας, με βασικά χαρακτηριστικά του την καθολικότητα, την ίση μεταχείριση και την αλληλεγγύη. Μια μεταρρύθμιση που δυστυχώς δεν αντιμετωπίστηκε εξ αρχής από όλους ως μια κοινωνική κατάκτηση, το ΓεΣΥ πήρε σάρκα και οστά μετά από ατέρμονες συζητήσεις δεκαετιών, σε κλίμα έντονων αμφισβητήσεων.
Ζήσαμε έντονες στιγμές και δεν θα ήμουν ειλικρινής εάν δεν έλεγα ότι μέχρι και την υστάτη, η υλοποίησή του φάνταζε Γολγοθάς για όλους μας στο Υπουργείο Υγείας και στον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας. Οι εν μέρει δικαιολογημένες αντιδράσεις της ιατρικής κοινότητας καθησυχάστηκαν σε μεγάλο βαθμό στην πορεία και βλέποντας την ανταπόκριση των δικαιούχων απέναντι στο νέο Σύστημα Υγείας. Η απόφασή μας να βάλουμε στο επίκεντρο των σχεδιασμών του ΓεΣΥ τους ασθενείς και τους εν δυνάμει ασθενείς αναμφίβολα μας δικαίωσε και έκτισε γύρω από το ΓεΣΥ ένα τείχος προστασίας.
Παρά την πολεμική που δέχθηκε το ΓεΣΥ και παρόλο που στην έναρξή του τα δεδομένα δεν ήταν ευοίωνα, με τους αριθμούς των συμβεβλημένων παροχέων να μαρτυρούν του λόγου το αληθές, το τρένο βρισκόταν ήδη στις ράγες και διέγραφε την πορεία του. Η επιβεβαίωση έρχεται από τους 892 χιλιάδες δικαιούχους που είναι εγγεγραμμένοι στο Σύστημα και λαμβάνουν υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας ή ενδονοσοκομειακής περίθαλψης. Το ΓεΣΥ, που πολλοί έσπευσαν να ακυρώσουν εν τη γενέσει του, αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη κατάκτηση της κυπριακής κοινωνίας, έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη όχι μόνο των πολιτών, αλλά και της συντριπτικής πλειοψηφίας των παρόχων υπηρεσιών υγείας.
Δεν θα σας κουράσω περισσότερο με αριθμούς, οι οποίοι έχουν δοθεί πρόσφατα από τον Οργανισμό Ασφάλισης Υγείας. Εκείνο που πλέον έχει σημασία για την μετέπειτα πορεία του ΓεΣΥ είναι να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που αναφύονται και να απαλειφθούν οι όποιες αδυναμίες του, ώστε να συνεχιστεί η ποιοτική αναβάθμισή του. Ο περιορισμός των καταχρήσεων μέσα από μια σειρά μέτρων, όχι απαραίτητα τιμωρητικών, αλλά επιμορφωτικών για τους παρόχους και τους δικαιούχους, αποτελεί τη βασική προτεραιότητα για το άμεσο μέλλον. Η αλλαγή κουλτούρας σίγουρα θα διασφαλίσει την οικονομική βιωσιμότητα του ΓεΣΥ προς όφελος των δικαιούχων.
Σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το ΓεΣΥ είναι ένα Σύστημα υπό εξέλιξη και όσο βελτιώνεται και εμπλουτίζεται τόσο περισσότερο θα προσφέρει για να εξυπηρετεί πρώτα και κύρια τον ασθενή που το χρειάζεται.
Αυτονόμηση Δημόσιων Νοσηλευτηρίων – ΟΚΥπΥ:
Παράλληλα με τις διεργασίες για την υλοποίηση του ΓεΣΥ, άρχισαν ήδη από το 2017 οι διαδικασίες για την οικονομική και διοικητική αυτονόμηση των δημόσιων νοσηλευτηρίων, με την ίδρυση του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας.
Έκτοτε έγιναν πολλά βήματα για να φτάσουμε πιο κοντά στον στόχο μας. Για να επιτευχθεί η εργασιακή ειρήνη, δόθηκαν μισθολογικές αναβαθμίσεις στις Κλίμακες των ιατρών, των νοσηλευτών και άλλων επαγγελματιών υγείας και είναι αυτή τη στιγμή οι υψηλότερες που δόθηκαν ποτέ. Προχωρήσαμε σε προσλήψεις ιατρονοσηλευτικού προσωπικού και στελεχώσαμε τον ΟΚΥπΥ με γραμματειακό/διοικητικό προσωπικό για την κάλυψη των αναγκών σε όλα τα δημόσια νοσηλευτήρια.
Επιπρόσθετα, προωθήθηκαν αναπτυξιακές αναβαθμίσεις στις κτιριακές εγκαταστάσεις στα Κέντρα Υγείας και τα νοσηλευτήρια παγκύπρια. Ενδεικτικά να αναφέρω τις εργασίες που είναι σε εξέλιξη για την αναβάθμιση του Περιφερειακού Νοσοκομείου Τρόοδους και τη δημιουργία ΤΑΕΠ, τη δημιουργία Μονάδας Αιμοκάθαρσης στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου, την αποπεράτωση της νέα πτέρυγας του Γενικού Νοσοκομείου Λάρνακας, την επέκταση του Γενικού Νοσοκομείου Αμμοχώστου, τη δημιουργία ανεξάρτητου Κέντρου Θαλασσαιμίας, και άλλα έργα μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης που θα ενδυναμώσουν τις προσφερόμενες υπηρεσίες.
Δηλώνοντας για ακόμα μια φορά την προσήλωσή της στην αναβάθμιση των δημόσιων νοσηλευτηρίων, η Κυβέρνηση έχει συμπεριλάβει στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας δαπάνες ύψους €46,5 εκατομμυρίων για τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισμό τους. Ανάμεσα σε άλλα, το επόμενο διάστημα δρομολογούνται έργα όπως η δημιουργία ή και η επέκταση Μονάδων Αιμοκάθαρσης σε όλα τα νοσηλευτήρια, η δημιουργία νέου Νοσοκομείου Ψυχικής Υγείας το οποίο έχει ήδη προκηρυχθεί, η ενίσχυση του Μακάρειου Νοσοκομείου και των Γενικών Νοσοκομείων Πάφου και Λεμεσού, των ΤΑΕΠ σε όλα τα νοσοκομεία, κοκ.
Όλες οι ενέργειες που γίνονται σε συνεργασία με τον ΟΚΥπΥ στοχεύουν στη βελτίωση του τρόπου λειτουργίας των δημόσιων νοσηλευτηρίων, έτσι ώστε να καταστούν βιώσιμοι και ανταγωνιστικοί οργανισμοί σε περιβάλλον ΓεΣΥ. Το υπαρκτό επίπεδο των υπηρεσιών υγείας που προσφέρεται στα δημόσια νοσηλευτήρια φάνηκε τους τελευταίους 15 μήνες, οπότε και ανέλαβαν το δύσκολο έργο της περίθαλψης των ασθενών με COVID. Χάριν στον επαγγελματισμό του προσωπικού, η Κύπρος κατάφερε να βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς το ποσοστό θνησιμότητας και να έχει τις λιγότερες απώλειες. Η σκληρή δουλειά των επαγγελματιών υγείας που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή βοήθησαν στην προφύλαξη του Συστήματος Υγείας σε αντίθεση με τα όσα παρακολουθήσαμε σε άλλες χώρες του εξωτερικού.
Διαχείριση της πανδημίας:
Ένα μεγάλο κεφάλαιο του έργου του Υπουργείου αναλώθηκε στην αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού. Ήδη από τον Ιανουάριο του 2020 και προτού καλά-καλά η επιστημονική κοινότητα αποκτήσει επαρκή γνώση για τον νέο ιό που πρωτοεμφανίστηκε στην Ουχάν της Κίνας, το Υπουργείο Υγείας μερίμνησε, ακολουθώντας τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), να εφαρμόσει αυστηρά μέτρα αρχικά στις πύλες εισόδου και στη συνέχεια στην κοινότητα.
Η έγκαιρη εφαρμογή πρωτοκόλλων και μέτρων συνέβαλε στην καθυστέρηση εμφάνισης του ιού στη χώρα μας. Η Κύπρος ήταν η τελευταία χώρα ανάμεσα στα κράτη της ΕΕ, όπου ανιχνεύθηκαν στις 9 Μαρτίου 2020 τα πρώτα κρούσματα κορωνοϊού. Παρόλα τα προληπτικά μέτρα, υπό τη σκιά της πανδημίας και της ταχύτατης μετάδοσης του ιού, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την εφαρμογή του 1ου καθολικού lockdown από τα μέσα Μαρτίου μέχρι τις αρχές Μαΐου του 2020. Στόχος μας τη δεδομένη στιγμή ήταν να περιορίσουμε κατά το δυνατό τη διασπορά του ιού και να προχωρήσουμε με πρόσθετες ενέργειες για τη θωράκιση του Συστήματος Υγείας.
Επιδοθήκαμε λοιπόν σε έναν αγώνα δρόμου για να μπορέσουμε να διασφαλίσουμε ότι το Σύστημα Υγείας μας, αν και νεοσύστατο, θα μπορούσε να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις που είχαμε ενώπιόν μας. Ορίσαμε νοσοκομείο αναφοράς, εφαρμόσαμε διαδικασίες, δημιουργήσαμε τα Ιατρεία Δημόσιας Υγείας και τα Ιατρεία Βραχείας Νοσηλείας, εξασφαλίσαμε επαρκή εξοπλισμό και αναλώσιμα και ενισχύσαμε τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και τις Κλινικές COVID. Επιστρατεύσαμε ιατρικό προσωπικό από τον ιδιωτικό τομέα για να συνδράμουν με τους συναδέλφους τους στα δημόσια νοσηλευτήρια που έδωσαν τη δύσκολη μάχη από την πρώτη γραμμή. Εφαρμόζοντας την πολιτική των στοχευμένων τεστ στην κοινότητα, μπορούσαμε να εντοπίσουμε τα θετικά περιστατικά και έγκαιρα αρχίζαμε την ιχνηλάτηση των επαφών τους, μειώνοντας την πιθανότητα διασποράς του ιού.
Όλη αυτή η προετοιμασία, αλλά και τα μέτρα που συνεχίσαμε να λαμβάνουμε και μετά την άρση των περιορισμών, απέτρεψαν την αυστηροποίηση των μέτρων εντός φθινοπώρου όπως είχε συμβεί στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες. Από τον Μάιο του 2020 οπότε και καταργήθηκε το 1ο lockdown, χρειάστηκε να το επαναφέρουμε σε άλλες δύο περιπτώσεις, για σύντομη χρονική περίοδο έκαστη φορά, τον Ιανουάριο και τον Απρίλιο-Μάιο του 2021. Με τη συμμόρφωση και την πειθαρχεία της πλειοψηφίας των πολιτών, η χώρα μας παρέμεινε σε lockdown για τις λιγότερες μέρες συγκριτικά με τις άλλα κράτη της ΕΕ. Καταφέραμε να έχουμε εκ των χαμηλότερων ποσοστών θετικότητας και θνησιμότητας στην ΕΕ από την αρχή της πανδημίας.
Από τον περασμένο Δεκέμβριο, προσθέσαμε στη φαρέτρα μας το όπλο των εμβολιασμών, το οποίο αποδεικνύεται σωτήριο για την προστασία της υγείας μας. Του λόγου το αληθές μαρτυρούν τα θετικά αποτελέσματα που καταγράφουμε στις μεγαλύτερες ηλικίες, όπου το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης ξεπερνά το 90%. Δώσαμε προτεραιότητα και εμβολιάσαμε από τα αρχικά στάδια τους ηλικιωμένους και τους διαμένοντες σε στέγες ευγηρίας, κρίνοντας ότι είναι πιο ευάλωτοι και έχουν πολύ πιο αυξημένες πιθανότητες σοβαρής νόσησης. Αυτό αποδείχθηκε σωστή πρακτική αφού τους τελευταίους μήνες έχουμε μηδενικά κρούσματα από οίκους ευγηρίας, ενώ οι νοσηλείες ηλικιωμένων έχουν μειωθεί κατακόρυφα. Εφαρμόζοντας ένα ταχύτατο πρόγραμμα εμβολιασμού, μέσω του οποίου διοχετεύαμε τα εμβόλια που παραλαμβάναμε αμέσως για τον εμβολιασμό των πολιτών, έχουμε πλέον πετύχει τον πρώτο στόχο που είχαμε θέσει για εμβολιασμό τουλάχιστον με την 1η δόση του 65% του πληθυσμού εντός του πρώτου τριμήνου του 2021. Πλέον, βρισκόμαστε σε ένα κομβικό σημείο του εμβολιαστικού πλάνου, όπου απαιτείται η θετική ανταπόκριση από ολόκληρη την κοινωνία στο κάλεσμα για εμβολιασμό, ειδικά των νέων συμπολιτών μας. Όλα τα δεδομένα συγκλίνουν στα οφέλη που έχει να προσφέρει ο εμβολιασμός τη μείωση του αριθμού των κρουσμάτων, αλλά κυρίως στη μείωση των ατόμων που νοσούν σοβαρά και χρειάζονται νοσηλεία.
Παρά τη βελτίωση που είχαμε το περασμένο διάστημα στην επιδημιολογική εικόνα, η επιβάρυνση των τελευταίων ημερών μάς δείχνει ότι η πανδημία δεν έχει τελειώσει. Και δεν θα απαλλαχθούμε εντελώς από τις επιπτώσεις της εάν δεν έχουμε σε μεγαλύτερο ποσοστό θωράκιση του πληθυσμού με τον εμβολιασμό. Οι μεταλλάξεις του ιού προκαλούν επιθετικότερη μετάδοση και πλήττουν κατά κύριο λόγο νεαρά άτομα χωρίς ιστορικό εμβολιασμού. Για αυτό, για ακόμα μια φορά, απευθύνω έκκληση στους πολίτες να προσέρχονται για εμβολιασμό. Κοινή μας προσπάθεια πρέπει να είναι η προστασία της υγείας μας, αλλά και των αγαπημένων μας.
Άλλα έργα/πολιτικές:
Πέραν από τις δύο μεγάλες μεταρρυθμίσεις του ΓεΣΥ και της αυτονόμησης των δημόσιων νοσηλευτηρίων, αναλαμβάνοντας το χαρτοφυλάκιο της Υγείας, παρέλαβα και μια σειρά άλλων πολιτικών και στρατηγικών που στο σύνολό τους θα έφερναν την ολική μεταρρύθμιση του τομέα της Υγείας.
Μεγάλο μου όραμα, το οποίο εξ αιτίας της πανδημίας δυστυχώς δεν προχώρησε, υπήρξε η υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για τον Καρκίνο, με κορωνίδα την δημιουργία του Ινστιτούτου για τον Καρκίνο. Ένα έργο με πολλαπλά οφέλη για τους καρκινοπαθείς συνανθρώπους μας, που θα προσφέρει μια ολιστική προσέγγιση και την καλύτερη δυνατή βοήθεια από την πρώιμη πρόληψη μέχρι τη θεραπεία και την ανακουφιστική φροντίδα.
Μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα μετά τη μεταφορά των δημόσιων νοσηλευτηρίων υπό την εποπτεία και τη διαχείριση του ΟΚΥπΥ, επιδίωξη είναι η αναδιοργάνωση του Υπουργείου Υγείας, με τέτοιο τρόπο που να μπορεί να αναλάβει τον εποπτικό και ρυθμιστικό του ρόλο. Να μετατραπεί σε έναν Οργανισμό με σύγχρονο τρόπο λειτουργίας και μέσα από την εφαρμογή πολιτικών να επωφεληθεί ο κάθε πολίτης.
Τέλος, ανάμεσα σε σειρά άλλων δράσεων, ξεχωρίζουν η νομοθετική ρύθμιση των υπηρεσιών αποκατάστασης και ανακουφιστικής φροντίδας, με σκοπό την ένταξή τους στο ΓεΣΥ το συντομότερο δυνατό, αλλά και προώθηση των Πανεπιστημιακών Κλινικών που, κατ’ επέκταση, θα συμβάλουν στον τομέα της επιστημονικής έρευνας στον τόπο μας και θα θέσουν τις βάσεις, ώστε η Κύπρος να αποτελέσει πόλο έλξης για επενδύσεις στην Υγεία από κράτη της ΕΕ και της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.
Αγαπητοί φίλοι,
Βρέθηκα στο πηδάλιο του Υπουργείου Υγείας με όραμα την υλοποίηση του Γενικού Συστήματος Υγείας. Παρόλες τις δυσκολίες και τις επίπονες στιγμές που έζησα όντας ο πολιτικός προϊστάμενος ενός ομολογουμένως δύσκολου Υπουργείου, αποχωρώντας κρατώ το αίσθημα ικανοποίησης και υπερηφάνειας που αισθάνθηκα όταν την 1η Ιουνίου του 2019 το τρένο του ΓεΣΥ μπήκε στις ράγες και άρχισε το μεγάλο του ταξίδι. Ήταν το αίτημα μιας ολόκληρης κοινωνίας που αποζητούσε πρόσβαση σε ποιοτική ιατροφαρμακευτική φροντίδα και με όραμα και αποφασιστικότητα, μπορέσαμε να το υλοποιήσουμε.
Δεν μπορώ παρά να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η επιμονή και η στήριξή του στις ενέργειές μου και ιδιαίτερα στην εφαρμογή του ΓεΣΥ δεν έμεναν μόνο στα λόγια, αλλά αποδεικνύονταν με πράξεις. Όλα όσα απαρίθμησα προηγουμένως, δεν θα έπαιρναν σάρκα και οστά εάν δεν είχα στο πλευρό μου τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και για αυτό τον ευχαριστώ.
Εύχομαι στον νεοδιορισθέντα Υπουργό, τον κ. Χατζηπαντέλα, κάθε επιτυχία στο δύσκολο και γεμάτο προκλήσεις έργο που αναλαμβάνει. Είμαι βέβαιος ότι θα το φέρει εις πέρας με επιτυχία.
