ΚΥΠΕ
Μετά από τρία χρόνια συζητήσεων στο Κοινοβούλιο η Ολομέλεια της Βουλής υπερψήφισε τον νόμο για τροποποίηση του συντάγματος που θα επιτρέψει την μεταρρύθμιση της ανώτατης βαθμίδας της δικαιοσύνης.
Η τροποποίηση του Συντάγματος επιτρέπει την επαναλειτουργία των δύο ανωτάτων δικαστηρίων που προβλέπονται στο Σύνταγμα της Δημοκρατίας, δηλαδή του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανωτάτου Δικαστηρίου και την απονομή στα δύο αυτά δικαστήρια πρόσθετης δικαιοδοσίας τρίτου βαθμού. Οι εξουσίες των δύο δικαστηρίων συγκεντρώθηκαν σε ένα με βάση το δίκαιο της ανάγκης, μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από το κοινό κράτος.
Ο «Περί της Δέκατης Έβδομης Τροποποίησης του Συντάγματος Νόμος του 2022», ψηφίστηκε με 51 ψήφους υπέρ και 1 εναντίον από τη Βουλευτή του ΔΗΚΟ Χριστιάνα Ερωτοκρίτου.
Ο νόμος αποτελεί μέρος ευρύτερων νομοθετικών ρυθμίσεων με τις οποίες επιδιώκεται η δικαστική μεταρρύθμιση, μαζί με δύο άλλα νομοσχέδια, που τιτλοφορούνται «Ο περί Απονομής της Δικαιοσύνης (Ποικίλαι Διατάξεις) (Τροποποιητικός) Νόμος του 2019» και «Ο περί Δικαστηρίων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2019».
Σκοπός του νόμου είναι η τροποποίηση του συντάγματος, ώστε να καταστεί δυνατή η μεταρρύθμιση και ο εκσυγχρονισμός της δομής και της λειτουργίας των δικαστηρίων με την επαναλειτουργία των δύο ανωτάτων δικαστηρίων που προβλέπονται στο Σύνταγμα της Δημοκρατίας, δηλαδή του Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου και του Ανωτάτου Δικαστηρίου, την απονομή στα δύο αυτά δικαστήρια πρόσθετης δικαιοδοσίας τρίτου βαθμού, καθώς και με την ίδρυση και λειτουργία Εφετείου για την εκδίκαση των εφέσεων, ρύθμιση η οποία προτείνεται με τα δύο άλλα νομοσχέδια.
Η Βουλή ψήφισε επίσης ομόφωνα τοπολογία του Βουλευτή Πανίκου Λεωνίδου εκ μέρους της κοινοβουλευτικής ομάδας Δημοκρατικού Κόμματος, του Βουλευτή Κωστή Ευσταθίου εκ μέρους του Κινήματος Σοσιαλδημοκρατών ΕΔΕΚ, του Βουλευτή Νίκου Τορναρίτη εκ μέρους της κοινοβουλευτικής ομάδας Δημοκρατικού Συναγερμού και του Βουλευτή Άριστου Δαμιανού εκ μέρους της κοινοβουλευτικής ομάδας ΑΚΕΛ-Αριστερά-Νέες Δυνάμεις. Με την προτεινόμενη τροπολογία εισάγεται συνταγματικά η δυνατότητα της άσκησης ελέγχου ουσίας από διοικητικό δικαστήριο επί πάσης προσφυγής ασκουμένης δυνάμει του Άρθρου 146 του Συντάγματος, ο οποίος ήδη ασκείται για φορολογικά ζητήματα και ζητήματα διεθνούς προστασίας κατά το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ψηφίστηκε επίσης ομόφωνα τροπολογία του Βουλευτή Άριστου Δαμιανού με σκοπό της διατήρηση της αποκλειστικής δικαιοδοσίας του Ανωτάτου Δικαστηρίου να εκδίδει εντάλματα της φύσεως του habeas corpus, mandamus, prohibition, quo warranto και certiorari.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Νομικών, Βουλευτής του ΔΗΣΥ Νίκος Τορναρίτης αναφέρθηκε σε ιστορική μέρα, ύστερα από τρία χρόνια εντατικών συζητήσεων στην Επιτροπή και είπε ότι η μεταρρύθμιση της Ανώτατης Βαθμίδας της Δικαιοσύνης βρίσκεται ολοκληρωμένη ενώπιον μας.
«Καλούμαστε», όπως είπε, «να ψηφίσουμε τα νομοσχέδια για να δώσουμε στους πολίτες ένα γρήγορο, ποιοτικό και αποτελεσματικότερο σύστημα απονομής δικαιοσύνης». «Να αφήσουμε πίσω μας», πρόσθεσε, ένα σύστημα άκαμπτο, δυσλειτουργικό που έχει επιφέρει τεράστιες καθυστερήσεις στην εκδίκαση των υποθέσεων και έχει καταρρεύσει.
Ανέφερε ακόμα ότι η Βουλή έχει ξεκάθαρη υποχρέωση να προχωρήσει άμεσα στην ψήφιση των νομοσχεδίων για τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης, κάνοντας αρχή με την τροποποίηση του συντάγματος, παρόλο που όπως είπε, η τροποποίηση του Συντάγματος θα πρέπει να γίνεται με φειδώ και όταν το κράτος δικαίου του απαιτεί.
Πρόσθεσε ότι η μεταρρύθμιση της ανώτατης βαθμίδας της δικαιοσύνης αποσκοπεί στην προώθηση της διαφάνειας της εξειδίκευσης και στον αλληλοέλεγχο των δικαστών. Δημιουργείται, όπως είπε, ο τρίτος βαθμός δικαιοδοσίας, το εφετείο, το νέο ανώτατο δικαστήριο, το νέο ανώτατοι συνταγματικό δικαστήριο. Με τον τρόπο αυτό, όπως είπε, σίγουρα θα αντιμετωπιστούν οι καθυστερημένες εφέσεις ενώ θα επιτευχθεί και η εξειδίκευση των δικαστών. Προνοείται, ανέφερε, η σύσταση ενός νέου Γνωμοδοτικού Δικαστικού Συμβουλίου που θα εισηγείται υποψήφιους δικαστές για διορισμό στα ανώτατα δικαστήρια. Εμπλουτίζεται η σύνθεση του νέου Ανώτατου Δικαστικού συμβουλίου με εξωδικαστικούς όπως τον Γενικός Εισαγγελέα, τον Πρόεδρο του δικηγορικού συλλόγου και δύο ακόμα εγνωσμένου κύρους νομικών.
Με τη σύσταση του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου, είπε, δίνεται η δυνατότητα προσφυγής από υποψήφιους δικαστές που δεν έχουν διοριστεί ή προαχθεί.
Σημείωσε ότι η δικαιοσύνη πρέπει να είναι και ποιοτική και διαφανής και να δημιουργεί το αίσθημα εμπιστοσύνης στον πολίτη και εξέφρασε την πεποίθηση ότι σήμερα τίθεται γερά θεμέλια προς αυτή την κατεύθυνση. Είπε επίσης ότι δεν ισχυρίζεται ότι με τη ψήφιση αυτών των νομοσχεδίων θα επιλυθεί αυτόματα το πρόβλημα των καθυστερήσεων, ωστόσο ανέφερε ότι αναμένεται η κατάθεση νομοσχεδίου για τη σύσταση δικαστηρίου επίλυσης μικροδιαφορών, η καθιέρωση του θεσμού του διαμεσολαβητή και η υλικοτεχνική αναβάθμιση όλων των δικαστηρίων και κυρίως του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας.
Ο Βουλευτής του ΑΚΕΛ Άριστος Δαμιανού, είπε ότι αυτό που έχουμε ενώπιον μας δεν είναι μια συνολική μεταρρύθμιση, αλλά μια μερική μεταρρύθμιση και μια δυνατότητα πάνω στην οποία πρέπει να κτίσουμε για το μέλλον.
Πρόσθεσε ότι οι βασικοί προβληματισμοί τους είναι ότι οι αλλαγές που θα επέλθουν σήμερα και την ερχόμενη εβδομάδα δεν αντιμετωπίζουν τις καθυστερήσεις στα επαρχιακά και ειδικά δικαστήρια που χρειάζεται 7 χρόνια για να τελεσιδικίσει μια πρωτοβάθμια απόφαση και διπλάσιο χρόνο για μια έφεση κάτι που πλήττει το κράτος δικαίου. Ανέφερε ότι η μεταρρύθμιση θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει από τη βάση που είναι τα επαρχιακά δικαστήρια και όχι από την κορυφή.
Εξέφρασε επίσης ανησυχίες ότι δεν θα διασαλευθεί το δίκαιο της ανάγκης και εξέφρασε την ελπίδα ότι οι γνωματεύσει στην Επιτροπή Νομικών που έχουν ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί, θα υπερισχύσουν ενδεχόμενης προσβολής της απόφασης. Ανέφερε ακόμα ότι υπήρξαν τρεις επίσημες τοποθετήσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου που ήγειραν θέματα συνταγματικότητα, αλλά τους είπαν να προχωρήσουν αφού η μεγάλη εικόνα είναι η μεταρρύθμιση.
Ανέφερε ότι το ΑΚΕΛ αποφάσισε να υπερψηφίσει την τροποποίηση λόγων των βελτιώσεων που υπήρξαν μέσα από ειδικά νομοσχέδια ως προσθήκες της μεταρρύθμισης και της εκτίμησης ότι το σύστημα βρίσκεται υπό κατάρρευση.
Για μας, ανέφερε, η μεγάλη εικόνα είναι να προχωρήσει η μεταρρύθμιση και οι επιμέρους επιφυλάξεις τίθενται σε δεύτερη μοίρα μπροστά στο να υπάρξει αυτή η αλλαγή.
Ο Πρόεδρος του ΔΗΚΟ Νικόλας Παπαδόπουλος ανέφερε ότι υπερψηφίζουν την τροποποίηση του Συντάγματος με μια νομική ανησυχία που αφορά την επίκληση του δικαίου της ανάγκης.
Είπε επίσης ότι τα νομοσχέδια που θα ψηφιστούν σήμερα και στην επόμενη Ολομέλεια δεν θα κάνουν απολύτως τίποτε για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των καθυστερήσεων στην εκδίκαση υποθέσεων στα επαρχιακά δικαστήρια, αλλά αντίθετα θα επιδεινώσουν το πρόβλημα, αφού θα υπάρχει δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια δικαιοδοσία.
Ανέφερε ότι υπερψηφίζουν γιατί έγιναν δεκτές εισηγήσεις του για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται για τα επαρχικά δικαστήρια, όπως το δικαστήριο μικροδιαφορών, διαδικτυακές ακροάσεις ενίσχυση του θεσμού της διαίτησίας, δημιουργία δικαστηρίου για δανειολήπτες. Αν οι εισηγήσεις αυτές, όπως είπε, δεν προχωρήσουν, τότε υπόσχονται ότι μια διακυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη θα προωθήσει τις εισηγήσεις αυτές.
Παράλληλα η Βουλευτής του ΔΗΚΟ Χριστιάνα Ερωτοκρίτου ανέφερε ότι δεν μπορεί να υπερψηφίσει την τροποποίηση του Συντάγματος αφού οτιδήποτε μπορεί έστω και απομακρυσμένα να θέσει σε αμφιβολία, την ισχύ, το εύρος, την επίδραση και την ορθότητα της απόφασης Ιμπραχήμ για το δίκαιο της ανάγκης που επέτρεψε στη Δημοκρατία να επιβιώσει μετά το 1964 δεν πρέπει να γίνει.
Ο Βουλευτής του ΕΛΑΜ Σωτήρης Ιωάννου, είπε ότι το ΕΛΑΜ θα υποστηρίξει την τροποποίηση του Συντάγματος και ότι η μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης είναι μια μεγάλη αναγκαιότητα για την Κύπρο και είναι γνωστά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες. Ανέφερε ότι τα προβλήματα δεν θα λυθούν από τη μια μέρα στην άλλη, ωστόσο η κατάσταση θα βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό και είπε ότι οι σημερινές καθυστερήσεις δεν είναι δυνατό να συμβαίνουν. Οι καθυστερήσεις είπε οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στη συγκέντρωση εξουσιών στο Ανώτατο Δικαστήριο.
Ανέφερε ακόμα ότι η μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης πέρασε από τη δίνη των μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων με αποτέλεσμα την καθυστέρηση πολλών μηνών και να εκφράζονται φόβοι για την πλήρη κατάρρευση της δικαιοσύνης. Είπε επίσης ότι οι για το δικαστικό σύστημα της Κύπρου, όσο συνεχίζει η απάθεια η κατάσταση θα χειροτερεύει. Κάλεσε τους αρμόδιους να αξιοποιήσουν τα νομοθετικά όπλα που τους δίνονται για να βελτιώσουν την κατάσταση.
Ο Πρόεδρος της ΕΔΕΚ Μαρίνος Σιζόπουλος έκανε λόγο για αναγκαιότητα που τίθεται έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, η οποία πλήττει κυρίως τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ανέφερε ακόμα ότι η πλειοψηφία αυτής της Βουλής δεν ψήφισε το τμήμα της μεταρρύθμιση που αφορά τις προσφυγές για τις άδικες εκποιήσεις και τις άδικες υπερχρεώσεις και οι άνθρωποι αυτοί αφήνονται εντελώς απροστάτευτοι. Σημείωσε ότι η σχετική πρόταση είναι κατατεθειμένη από τον περασμένο Σπτέμβριο και μέχρι σήμερα δεν έχει τεθεί για συζήτηση, ενώ ανέφερε ότι η καθυστέρηση αυτή ευνόησε συγκεκριμένο τραπεζικό ίδρυμα που προχώρησε σε πώληση τριών πακέτων δανείων. Ζήτησε να ψηφιστεί άμεσα στο ειδικό αυτό τμήμα των επαρχιακών δικαστηρίων.
Ο Πρόεδρος της ΔΗΠΑ- Συνεργασία Μάριος Καρογιάν, ανέφερε ότι η τροποποίηση του Συντάγματος και η ψήφιση των νομοσχεδίων αποτελεί μια αδήριτη ανάγκη. Η εμπιστοσύνη στους θεσμούς είπε είναι θεμελιώδης για τη λειτουργία της δημοκρατίας.
Η δικαιοσύνη είναι το έσχατο καταφύγιο των πολιτών και πολλοί αποφεύγουν να προσφύγουν επειδή το νομικό σύστημα μπάζει και τα πράγματα έμεναν στάσιμα εδώ και χρόνια, κάτι που δεν τιμά την πολιτεία και το κράτος μας. Αναφέρθηκε επίσης στην προειδοποίηση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ότι το σύστημα θα κατέρρεε αν δεν υπήρχε μεταρρύθμιση. Είπε ακόμα ότι πρέπει να υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου που να διασφαλίζουν την αποτελεσματική προστασία ανεξάρτητα και αμερόληπτα και να θεμελιώνουν τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είπε ότι η δικαιοσύνη που σήμερα καθυστερεί 6-7 χρόνια δεν βοηθά ούτε τους πολίτες, ούτε βοηθά στην προσέλκυση επενδυτών στην Κύπρο.
Πρόσθεσε ότι η ΔΗΠΑ – Συνεργασία υπέβαλε σειρά προτάσεων για τη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης και προσπάθησαν να βρουν την κοινή συνισταμένη. Ανέφερε ότι υπερψηφίζουν την τροποποίηση με την ελπίδα ότι γίνεται ένα σημαντικό βήμα για τον εκσυγχρονισμό της δικαιοσύνης και για να έχει η Κύπρος την εικόνα ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους.
Ο Πρόεδρος του Κινήματος Οικολόγων – Συνεργασία Πολιτών Χαράλαμπος Θεοπέμπτου είπε ότι στην πράξη θα φανεί κατά πόσο η μεταρρύθμιση των δικαστηρίων θα οδηγήσει στη μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης.
Με το νομοσχέδιο, ανέφερε, επιτυγχάνεται μια μορφή αλληλοελέγχου στην ανώτατη βαθμίδα της δικαιοσύνης και αυτό, όπως είπε, είναι θεμιτό. Πρόσθεσε ότι η δημιουργία Εφετείου είναι θετική και βρίσκει όλου σύμφωνους. Πρόσθεσε ότι το Κίνημα Οικολόγων πρότεινε τη συμμετοχή στο Ανώτατο Δικαστήριο και άλλων προσωπικοτήτων όπως σε άλλες χώρες που δεν είναι δικαστές κάτι που δεν έγινε αποδεκτό, ωστόσο όπως είπε είναι σεβαστό για να μην τεθούν ζητήματα αντισυνταγματικότητας. Είπε επίσης ότι θα συνεχίσουν την προσπάθεια υποβοήθησης και εξεύρεσης λύσεων και στην πρωτοβάθμια δικαιοσύνη.
Τέλος ο Βουλευτής Λεμεσού Ανδρέας Θεμιστοκλέους, αναφέρθηκε στην καθυστέρηση της εκδίκασης υποθέσεων και στο κατά πόσο η δικαιοσύνη θα είναι μόνο για τους λίγους. Είπε ότι θα υπερψηφίσει όλα τα νομοθετήματα, αν και είναι της αντίληψης ότι δεν πρέπει να αγγίζουμε τόσο συχνά πάνω στο Σύνταγμα. Είπε επίσης ότι οι δικαστές πάσης βαθμίδας θα πρέπει να κατανοήσουν ότι σε αυτό τον τόπο ιερές αγελάδες δεν υπάρχουν και ότι το Σύνταγμα μας απαγορεύει την απονομή προνομίων και δεν μπορεί κανένας να τους εξαιρέσει είτε από τον αυτοέλεγχο είτε από οποιοδήποτε έλεγχο.
