Οι διαπραγματευτές του Ισραήλ και της Χαμάς δεν ήρθαν ποτέ πρόσωπο με πρόσωπο παρόλο που βρισκόντουσαν στο ίδιο κτίριο που κλείστηκε η ιστορική συμφωνία για την εκεχειρία στη Γάζα η οποία θα τεθεί σε ισχύ από τις 8:30 το πρωί της Κυριακής.
Οι συνομιλίες για την κατάπαυση του πυρός με τη βοήθεια μεσαζόντων από το Κατάρ, την Αίγυπτο και τις ΗΠΑ σέρνονταν για αρκετούς μήνες, μερικές φορές χωρίς καμία ελπίδα. Αυτή τη φορά οι βασικοί «παίκτες» βρίσκονταν όλοι μέσα σε ένα κτίριο στη Ντόχα και οι ρυθμοί ήταν φρενήρεις.
Τις περισσότερες φορές η συμφωνία φαινόταν να είναι κοντά, αλλά τα πράγματα «στράβωναν» στο τέλος. Πηγή περιέγραψε την πίεση της τελευταίας στιγμής για να αποτραπεί η κατάρρευση της συμφωνίας, ενώ την ίδια ώρα ο πρωθυπουργός του Κατάρ ήταν έτοιμος να κάνει ανακοινώσεις.
Israel and Hamas have agreed to a ceasefire in Gaza, Qatar's PM Sheikh Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al Thani announced. pic.twitter.com/Xm5uZXbUAu
— Al Jazeera English (@AJEnglish) January 15, 2025
«Στην κυριολεξία, οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν μέχρι και 10 λεπτά πριν από τη συνέντευξη Τύπου. Έτσι, λοιπόν, τα πράγματα συμφωνήθηκαν την τελευταία στιγμή», δήλωσε η πηγή που γνωρίζει λεπτομέρειες για όλα όσα προηγήθηκαν.
Το BBC μίλησε με αρκετούς αξιωματούχους από όλες τις πλευρές των διαπραγματεύσεων για να ερευνήσει το πώς εξελίχθηκαν οι τελευταίες δύσκολες ημέρες της μυστικοπαθούς διαδικασίας που ήταν μέχρι το τέλος ένα πραγματικό θρίλερ.
Η δύσκολη εξίσωση και η αλλαγή εδάφους
Η συμφωνία δεν ήρθε από το πουθενά. Το γενικό πλαίσιο που επιτεύχθηκε στις 15 Ιανουαρίου ήταν σε γενικές γραμμές το ίδιο με την πρόταση που είχε διατυπώσει ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν κατά τη διάρκεια ομιλίας του στον Λευκό Οίκο τον περασμένο Μάιο. Βασίζεται στην ίδια προσέγγιση τριών φάσεων και προβλέπει κατάπαυση του πυρός, απελευθέρωση ισραηλινών ομήρων με αντάλλαγμα παλαιστίνιους κρατούμενους και σταδιακή αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα.
Όμως πηγές που γνωρίζουν τις συζητήσεις συμφώνησαν ότι η δυναμική των συνομιλιών άλλαξε αποφασιστικά στα μέσα Δεκεμβρίου και ο ρυθμός άλλαξε.
Η Χαμάς, η οποία ήδη ταλανιζόταν από την εξόντωση του ηγέτη της Γιαχία Σινουάρ από το Ισραήλ στη Γάζα δύο μήνες νωρίτερα, είχε απομονωθεί όλο και περισσότερο. Η Χεζμπολάχ, σύμμαχός της με έδρα το Λίβανο, είχε αποδεκατιστεί και είχε συμφωνήσει εκεχειρία με το Ισραήλ. Η υποστηριζόμενη από το Ιράν κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία είχε επίσης παρασυρθεί.
Η άποψη στην Ουάσιγκτον είναι ότι η Χαμάς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την ιδέα ότι «το ιππικό θα ερχόταν να τη σώσει. Είναι δύσκολο να εκτιμήσει κάποιος πόσο ριζικά άλλαξε η εξίσωση στα σχέδια της Χαμάς», λέει ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Ισραηλινός αξιωματούχος που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του δήλωσε ότι η Χαμάς «δεν βιάζεται» να συνάψει συμφωνία και ότι «υπαγορεύει» αντί να διαπραγματεύεται. Είπαν ότι αυτό άλλαξε μετά τον θάνατο του Σινουάρ και τις ισραηλινές επιχειρήσεις εναντίον των συμμάχων της Χαμάς στην περιοχή.
Συν τοις άλλοις, είπε ο αξιωματούχος, υπήρχε «δυναμική που δημιουργήθηκε και από τις δύο αμερικανικές διοικήσεις» - τον Λευκό Οίκο του Μπάιντεν και την επερχόμενη ομάδα του Τραμπ.
«Δεν θα μπορούσαμε να επιτύχουμε μια τέτοια συμφωνία μέχρι να αλλάξουν οι συνθήκες», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Στις 12 Δεκεμβρίου, η διαπραγματευτική ομάδα του Μπάιντεν επισκέφθηκε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου. Παρόντες ήταν ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Λευκού Οίκου Τζέικ Σάλιβαν, ο απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή Μπρετ ΜακΓκουρκ και ο διευθυντής της CIA Μπιλ Μπερνς.
Υπήρχε επίσης ένα άλλο κομμάτι στη σκακιέρα σε αυτό το στάδιο, ο Ντόναλντ Τραμπ. Στις 16 Δεκεμβρίου, εβδομάδες μετά τη νίκη του Τραμπ, το BBC μίλησε με έναν αξιωματούχο της Χαμάς, ο οποίος ήταν ασυνήθιστα αισιόδοξος για τις προσπάθειες κατάπαυσης του πυρός, υπονοώντας ότι φαινόταν να είναι πιο εποικοδομητικές από ποτέ.
Ο αξιωματούχος - ο οποίος είχε λάβει μέρος σε κάθε σειρά συνομιλιών από τον Νοέμβριο του 2023 - εμφανίστηκε καθησυχασμένος από το γεγονός ότι ένας σύμβουλος του επερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ είχε στείλει μήνυμα στους διαμεσολαβητές, υποδεικνύοντας ότι ο Τραμπ ήθελε μια συμφωνία πριν από την ορκωμοσία του.
«Αυτή τη φορά, η πίεση δεν θα περιοριστεί στη Χαμάς, όπως συνηθιζόταν επί κυβέρνησης Μπάιντεν», δήλωσε ο αξιωματούχος. «Θα υπάρξει επίσης πίεση στον Νετανιάχου. Αυτός είναι που εμποδίζει τη συμφωνία και ο Τραμπ φαίνεται να το καταλαβαίνει πολύ καλά αυτό».
Ωστόσο, η πρόβλεψη του ίδιου αξιωματούχου ότι η συμφωνία θα μπορούσε να επιτευχθεί μέχρι τα Χριστούγεννα δεν επαληθεύτηκε.
Το Δεκέμβριο η διαδικασία είχε διαρκώς προβλήματα. Το Ισραήλ απέκλεισε δημοσίως την απελευθέρωση ορισμένων κρατουμένων υψηλού προφίλ, ενώ ο Λευκός Οίκος κατηγόρησε τη Χαμάς ότι έστησε εμπόδια στην απελευθέρωση ομήρων.
Αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν δήλωσε: «Η Χαμάς αρνιόταν να συμφωνήσει στον κατάλογο των ομήρων που θα απελευθερώνονταν στην πρώτη φάση της συμφωνίας και αυτό ήταν καθοριστικό. Πρόκειται για μια συμφωνία απελευθέρωσης ομήρων. Αν δεν συμφωνήσετε στον κατάλογο των ομήρων που θα βγουν, δεν πρόκειται να υπάρξει συμφωνία».
Ο ίδιος αξιωματούχος είπε ότι η Χαμάς έκανε υποστήριζε ότι δεν γνώριζε τη θέση των ομήρων και πρόσθεσε: «Κρατήσαμε τη γραμμή και ουσιαστικά αποχωρήσαμε από τις διαπραγματεύσεις μέχρι η Χαμάς να συμφωνήσει στη λίστα των ομήρων».
Ισραηλινός αξιωματούχος είπε ότι η Χαμάς προσπάθησε να αποκρύψει τον αριθμό των ζωντανών ομήρων και «μας είπε ότι θα μας έστελνε μόνο πτώματα».
Από την πλευρά της, η Χαμάς ισχυρίστηκε ότι το Ισραήλ πρόσθεσε απροσδόκητα 11 ονόματα στον κατάλογο των ομήρων που ήθελε να απελευθερώσει στην πρώτη φάση. Η Χαμάς τους θεώρησε εφεδρικούς στρατιώτες, και ως εκ τούτου δεν είχαν δικαίωμα να απελευθερωθούν μαζί με τις γυναίκες, τους τραυματίες και τους ηλικιωμένους ομήρους που επρόκειτο να απελευθερωθούν στην πρώτη φάση.
Η πόρτα ήταν ανοιχτή στους διαμεσολαβητές του Κατάρ και της Αιγύπτου για να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους και στις 3 Ιανουαρίου η Χαμάς πρότεινε την απελευθέρωση 110 Παλαιστίνιων κρατουμένων που εκτίουν ποινές ισόβιας κάθειρξης ως αντάλλαγμα.
Για κάθε όμηρο που θα απελευθέρωνε η Χαμάς, το Ισραήλ θα έπρεπε να παρέχει αυτό που είχε γίνει γνωστό στην ονοματολογία του σχεδίου συμφωνίας ως «κλειδί» - δηλαδή έναν συμφωνημένο αριθμό ή ακόμη και συγκεκριμένες ταυτότητες Παλαιστίνιων κρατουμένων.
Αμερικανός αξιωματούχος δήλωσε:«Υπάρχει μια εξίσωση για το πόσοι Παλαιστίνιοι κρατούμενοι θα βγουν έξω. Έτσι, για τις γυναίκες στρατιώτες, για παράδειγμα, υπάρχει ένα κλειδί.
Και για τους ηλικιωμένους άνδρες, υπάρχει ένα κλειδί. Και για τις γυναίκες πολίτες, υπάρχει ένα κλειδί. Και όλα αυτά έχουν επεξεργαστεί και οι κρατούμενοι έχουν κατονομαστεί».
Μαραθώνιες διαπραγματεύσεις
Οι συνεδριάσεις που διαρκούσαν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες τις καυτές νύχτες στη Ντόχα έγιναν συνήθεις κατά την τελική ευθεία των διαπραγματεύσεων.
Και οι δυο πλευρές βρισκόταν στο ίδιο διώροφο κτίριο με τις πληροφορίες να λένε ότι η αντιπροσωπεία της Χαμάς βρισκόταν στον πρώτο όροφο και η αντιπροσωπεία του Ισραήλ στον όροφο από πάνω. Οι διαμεσολαβητές πηγαινοέφερναν χαρτιά, χάρτες με τις προτάσεις αποχώρησης των ισραηλινών στρατευμάτων και λεπτομέρειες σχετικά με ομήρους ή αιχμαλώτους.
«Αυτό απαιτεί τεράστιο όγκο δουλειάς και η συμφωνία δεν είχε κλειστεί κυριολεκτικά μέχρι τις τελευταίες ώρες», δήλωσε ο αξιωματούχος.
Εντός του κτιρίου, οι αντιπροσωπείες συναντήθηκαν χωριστά με ανώτερα στελέχη από το Κατάρ και την Αίγυπτο. Μεταξύ εκείνων που συμμετείχαν στενά στις λεπτομέρειες ήταν ο πρωθυπουργός του Κατάρ Mohammed bin Abdulrahman Al Thani.
Στις τελικές φάσεις των συνομιλιών επεξεργάστηκαν δύο κρίσιμους τομείς: τους καταλόγους για την απελευθέρωση των ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς και των Παλαιστινίων κρατουμένων από το Ισραήλ καθώς και τις θέσεις για την αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τις κατοικημένες περιοχές της Γάζας κατά την πρώτη φάση.
Μέχρι τις 9 Ιανουαρίου, η πίεση είχε κορυφωθεί. Ο απεσταλμένος του Τραμπ, ο απεσταλμένος του Μπάιντεν και ο επικεφαλής των αιγυπτιακών μυστικών υπηρεσιών συναντήθηκαν για οκτώ ώρες στη Ντόχα.
Ανώτερος Αιγύπτιος αξιωματούχος δήλωσε στο BBC:«Βρισκόμαστε πιο κοντά από ποτέ σε συμφωνία». Είχε επιτευχθεί συμφωνία για το 90% των εκκρεμών ζητημάτων, αλλά απαιτούνταν περαιτέρω συνομιλίες.
Ο Στιβ Γουίτκοφ, ο πρόσφατα διορισμένος απεσταλμένος του Τραμπ για τη Μέση Ανατολή, μετέβη στο Τελ Αβίβ για να συναντήσει τον Νετανιάχου. Αν και δεν είχε ακόμη αναλάβει επίσημα τη θέση του, ο μεγιστάνας των ακινήτων της Νέας Υόρκης είχε εμπλακεί όλο και περισσότερο στις συνομιλίες, για τις οποίες ο Τραμπ είχε έντονο ενδιαφέρον.
Το τέλος του παιχνιδιού
Ο άνθρωπος του Τραμπ στη Μέση Ανατολή έφτασε στο Ισραήλ το Σάββατο στις 11 Ιανουαρίου. Ο Νετανιάχου φαίνεται ότι δέχθηκε σοβαρές πιέσεις κατά τη διάρκεια της συνάντησης και η παρέμβαση του στρατοπέδου Τραμπ στις όποιες επιφυλάξεις του Ισραήλ φαίνεται ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο.
Το άγνωστο θρίλερ για τη συμφωνία εκεχειρίας στη Γάζα - Οι μεσάζοντες, η ανταλλαγή ομήρων - αιχμαλώτων και ο ρόλος των ΗΠΑ
Η συνάντηση φέρεται να ήταν εύθραυστη και το μήνυμα προς τον Νετανιάχου από τον επερχόμενο πρόεδρο ήταν σαφές: Ο Τραμπ θέλει μια συμφωνία εδώ και τώρα. Σχολιάζοντας τις συνομιλίες αυτές, Ισραηλινός αξιωματούχος δήλωσε ότι ήταν μια «πολύ σημαντική συνάντηση».
Όταν ο Γουίτκοφ επέστρεψε στη Ντόχα, παρέμεινε στην αίθουσα των συνομιλών, περνώντας χρόνο με τον απεσταλμένο του Μπάιντεν, Μπρετ ΜακΓκερκ.
Ο αξιωματούχος της Χαμάς Μπάσεμ Νάιμ δήλωσε στο Al Arabiya ότι «δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι η συμφωνία θα ήταν δυνατή χωρίς την πίεση Τραμπ κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στην παρουσία του Γουίτκοφ στις συνομιλίες.
Οι τελευταίες 72 ώρες των συνομιλιών περιλάμβαναν ένα συνεχές μπρος-πίσω για τα λεπτά σημεία του τρόπου εφαρμογής της συμφωνίας, σύμφωνα με μαρτυρία.
Στις 12 Ιανουαρίου, ανώτερος Παλαιστίνιος αξιωματούχος δήλωσε ότι «όλοι οι αξιωματούχοι βρίσκονται εδώ στο ίδιο κτίριο», προσθέτοντας: «Η σημερινή νύχτα είναι καθοριστική. Είμαστε μόνο λίγα βήματα μακριά από μια συμφωνία».
Η συνάντηση αυτή διήρκεσε έξι ώρες - αλλά, όπως τόσες φορές στο παρελθόν, κατέληξε σε αδιέξοδο.
Αυτή τη φορά η διαφωνία που προέκυψε αφορούσε τον μηχανισμό για την επιστροφή των εκτοπισμένων ατόμων από τη νότια Γάζα στο βορρά.
Το Ισραήλ ήθελε να ερευνήσει όσους επέστρεφαν και τα οχήματά τους για να σιγουρευτεί ότι δεν μεταφέρονται μαχητές ή στρατιωτικός εξοπλισμός - κάτι που η Χαμάς αρνήθηκε να δεχτεί.
Οι διαμεσολαβητές πρότειναν να διεξάγουν τις έρευνες τεχνικές ομάδες του Κατάρ και της Αιγύπτου. Και οι δύο πλευρές συμφώνησαν και ένα από τα τελευταία εναπομείναντα αδιέξοδα επιλύθηκε.
Στις 15 Ιανουαρίου, λίγο μετά τις 18:00, ένας διαπραγματευτής της Χαμάς έγραψε σε μήνυμά του στο BBC: «Όλα έχουν τελειώσει». Η εξέδρα ετοιμαζόταν και ο πρωθυπουργός του Κατάρ ήταν έτοιμος να κάνει τις ανακοινώσεις. Μια συμφωνία που κάποτε φαινόταν αδύνατη είχε πάρει σάρκα και οστά.
Πηγή: Protothema
