Reinier van Zutphen: «Πρέπει να βγούμε στους δρόμους!»

Της Μαρίας Καραμάνου 

Ο Πρόεδρος του IOI Reinier van Zutphen μιλά για την ανεξαρτησία του θεσμού, τις διεθνείς συνεργασίες και τις πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της προσβασιμότητας και της αποτελεσματικότητας των Συνηγόρων του Πολίτη στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Επισημαίνει την ανάγκη να προσεγγιστεί το κοινό από τους Διαμεσολαβητές με νέες, καινοτόμες μεθόδους, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει «να βγούμε στους δρόμους», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε. Και σημειώνει εμφαντικά, τονίζοντας και την ανάγκη της εποχμής για το δικό τους ρόλο: «Πρέπει να γίνουμε πιο δυναμικοί και εκφραστικοί όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα».

Την Τρίτη 21 Ιανουαρίου, διεξήχθη στα Γραφεία της Επιτρόπου Διοίκησης και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων η συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας του IOI, με τη συμμετοχή όλων των διευθυντών της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας. Στο πλαίσιο της συνάντησης, είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μεταξύ άλλων με τον Reinier van Zutphen, Πρόεδρο του IOI και του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Διαμεσολαβητών.

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, ο κ. van Zutphen αναφέρθηκε στις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο θεσμός, τις προτεραιότητες που έχει θέσει το Διεθνές Ινστιτούτο και τις πρωτοβουλίες που έχουν προγραμματιστεί για το 2025. Στη συνέχεια, αναφέρθηκε στη σημασία της συνεδρίασης του IOI European Regional Board στην Κύπρο, συζητώντας για τις τρέχουσες διεθνείς εξελίξεις.
Ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου, ανέφερε τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα ο θεσμός στην Ευρώπη, αλλά και τις προτεραιότητες του IOI για το επόμενο έτος. «Ο Συνήγορος του Πολίτη αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς θεσμούς για κάθε κράτος-μέλος στην Ευρώπη», τόνισε, επισημαίνοντας τον κρίσιμο ρόλο του θεσμού στην εξισορρόπηση των εξουσιών και στη βελτίωση της σχέσης μεταξύ πολιτών και κυβερνήσεων.

Ο κ. van Zutphen υπογράμμισε την ανάγκη να λειτουργούν οι Συνήγοροι του Πολίτη ως γέφυρες για τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα, όπως οι αναλφάβητοι, οι φτωχοί και τα άτομα με αναπηρίες. Όπως σημείωσε, «Η πρόσβαση στη δικαιοσύνη και σε κοινωνικές παροχές είναι από τα βασικά ζητήματα για τα οποία αγωνιζόμαστε». Παράλληλα, υπογράμμισε την ανάγκη για μεγαλύτερη εξωστρέφεια. «Πρέπει να βγούμε στους δρόμους και να φτάσουμε στους ανθρώπους που χρειάζονται τη βοήθειά μας, δίνοντάς τους τα μέσα να εκφράσουν οι ίδιοι τις ανάγκες τους».

Η στέγαση, η φτώχεια, η εκπαίδευση και τα δικαιώματα των παιδιών αποτελούν τα κεντρικά ζητήματα που ο IOI επικεντρώνει τις προσπάθειές του για το μέλλον, με στόχο τη συνεχιζόμενη ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της ανεξαρτησίας των θεσμών του Συνηγόρου του Πολίτη στην Ευρώπη.

Καινοτόμες μέθοδοι προσέγγισης

Σχετικά με τις πρωτοβουλίες για το 2025, ο Πρόεδρος του IOI, ανέφερε ότι η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της ανεξαρτησίας των θεσμών στην Ευρώπη αποτελεί κύριο στόχο για το επόμενο έτος. «Ένα από τα κύρια σχέδια για το 2025 είναι η ενίσχυση των δράσεων προσέγγισης του κοινού», δήλωσε. Αυτή η πρωτοβουλία προήλθε από τη μεγάλη Παγκόσμια Διάσκεψη που διοργάνωσε πέρυσι στη Χάγη, η οποία αποτέλεσε πλατφόρμα για τη δημιουργία ενός εγγράφου βέλτιστων πρακτικών για την προσέγγιση των πολιτών, το οποίο αναμένεται να παρουσιαστεί σύντομα.

Ο κ. van Zutphen τόνισε ότι η προσέγγιση των πολιτών απαιτεί την ενεργό συμμετοχή όλων των συνεργατών των Συνηγόρων του Πολίτη, όπως ερευνητών, ελεγκτών και διοικητικού προσωπικού, οι οποίοι θα εκπαιδευτούν κατάλληλα για να επικοινωνούν με τις ευάλωτες ομάδες. «Πρέπει να εκπαιδεύσουμε το προσωπικό μας ώστε να μπορούν να επικοινωνούν με τα άτομα που ζουν σε δύσκολες συνθήκες», ανέφερε, εξηγώντας πως η εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική υποστήριξη αυτών των ομάδων.

Προσωπικά, όπως εξήγησε, έχει χρησιμοποιήσει καινοτόμες μεθόδους προσέγγισης, όπως το «pop-ups» σε ένα μαγειρείο ή ακόμα και σε ένα παλιό σχολικό λεωφορείο, για να επισκεφτεί απομακρυσμένες κοινότητες και να συζητήσει άμεσα με τους πολίτες. «Περπατώ στους δρόμους, μιλάω με πολίτες και ακούω τις ανάγκες τους», τόνισε.

Ανταλλαγή εμπειριών και στρατηγικών

Αναφορικά με τη σημασία της συνεδρίασης του IOI European Regional Board στην Κύπρο, ο κ. van Zutphen υπογράμμισε ότι η Ευρωπαϊκή Περιφερειακή Επιτροπή του IOI έχει ως στόχο να υποστηρίξει το έργο των Συνηγόρων του Πολίτη και να μοιραστεί βέλτιστες πρακτικές. «Δεν πρόκειται να υποκαταστήσουμε το έργο των εθνικών Συνηγόρων του Πολίτη, αλλά μπορούμε να μοιραστούμε εμπειρίες και στρατηγικές για να ενισχύσουμε τον θεσμό», δήλωσε. Οι συνεδριάσεις αυτές, όπως η φετινή στην Κύπρο, έχουν ως κύριο στόχο την ενίσχυση της συνεργασίας και την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των Συνηγόρων του Πολίτη στην Ευρώπη, καθώς και τη δημιουργία ενός ισχυρού δικτύου συνεργασίας.

Ο Reinier van Zutphen, Πρόεδρος του IOI, αναφέρθηκε στην αξιολόγηση της συνολικής αποτελεσματικότητας του θεσμού του Συνηγόρου του Πολίτη στην Ευρώπη, τονίζοντας ότι, παρόλο που είναι αναγνωρισμένος και απαραίτητος σε κάθε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπάρχουν διαφορές στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα κράτη μέλη λόγω γεωγραφικών, κοινωνικών και διοικητικών διαφορών. «Η κατάσταση στη Νορβηγία, την Κύπρο, την Ελλάδα και τις Κάτω Χώρες διαφέρει σημαντικά», ανέφερε, υπογραμμίζοντας τις προσαρμοσμένες ανάγκες του κάθε κράτους.

Περιορισμένοι οι πόροι στην Κύπρο

Αναφερόμενος στην Κύπρο, ο κ. van Zutphen σημείωσε την εξαιρετική δουλειά που έχει γίνει, παρά τους περιορισμένους πόρους του γραφείου του Συνηγόρου του Πολίτη. «Η Κύπρος έχει πληθυσμό 1 εκατομμυρίου κατοίκων, αλλά το γραφείο διαθέτει μόλις 30-35 υπαλλήλους».

Η επιρροή και ο αντίκτυπος των Συνηγόρων του Πολίτη μπορούν να ενισχυθούν, σύμφωνα με τον ίδιο, με την καλύτερη προσέγγιση του κοινού και την εμπλοκή όλων των συνεργατών τους στην εκπαίδευση για την επικοινωνία με τις ευάλωτες ομάδες. «Η επιμονή είναι βασικό στοιχείο του ρόλου μας».

«Πρέπει να γίνουμε πιο δυναμικοί»

Σχολιάζοντας τις τρέχουσες διεθνείς εξελίξεις, ο κύριος van Zutphen εξέφρασε ανησυχία για τις αυξανόμενες δυσκολίες στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Πρέπει να γίνουμε πιο δυναμικοί και εκφραστικοί όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα», ανέφερε, σημειώνοντας ότι τα κοινωνικά δικαιώματα είναι εξίσου σημαντικά με τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ανέφερε πως το θέμα του συνεδρίου στη Χάγη, «Δράση μαζί για το αύριο μας», αντανακλά την ουσία του έργου που προσπαθούν να κάνουν οι Συνήγοροι του Πολίτη σήμερα.

Ο Reinier van Zutphen, αναφερόμενος στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο θεσμός του Συνηγόρου του Πολίτη σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, σημείωσε ότι σε περιπτώσεις όπως η Πολωνία, ο θεσμός έχει δεχθεί σοβαρές πιέσεις και απειλές. «Η προηγούμενη κυβέρνηση της Πολωνίας άσκησε έντονη πίεση στον θεσμό του Συνηγόρου του Πολίτη, με τον Adam Bodnar να απειλείται και να αντιμετωπίζει δικαστικές διώξεις», ανέφερε, προσθέτοντας ότι όταν η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης τίθεται υπό αμφισβήτηση, ο θεσμός του Συνηγόρου του Πολίτη αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές.

Το IOI υποστηρίζει τους Συνηγόρους του Πολίτη που βρίσκονται υπό πίεση, μέσω μιας ειδικής επιτροπής που παρεμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις. «Πηγαίνουμε επιτόπου, διεξάγουμε έρευνες και προσπαθούμε να εξηγήσουμε στα κοινοβούλια τη σημασία του ρόλου του Συνηγόρου του Πολίτη ως ανεξάρτητου θεσμού», δήλωσε. Στην Ευρώπη, μια από τις πιο συχνές καταγγελίες από πολίτες είναι η έλλειψη απαντήσεων ή η ακατανόητη ανταπόκριση από τις κυβερνήσεις, γεγονός που τονίζει την ανάγκη για περισσότερη διαφάνεια.

Αναφερόμενος στην εμπιστοσύνη των πολιτών στον θεσμό του Συνηγόρου του Πολίτη, ο κ. van Zutphen υπογράμμισε ότι οι πολίτες αναγνωρίζουν τη σημασία του θεσμού, ενώ και οργανισμοί και ΜΚΟ εμπιστεύονται τον ρόλο τους στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων. «Οι Συνήγοροι του Πολίτη στην Ευρώπη αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις, αλλά και επιτυχίες», σημείωσε, αναφέροντας ότι η συνεργασία και η ανταλλαγή εμπειριών ενισχύει τον θεσμό.

Όσον αφορά το πώς ένας Συνήγορος του Πολίτη μπορεί να πείσει μια κυβέρνηση να εφαρμόσει τις συστάσεις του, εξήγησε πως πολλές φορές οι συστάσεις δεν γίνονται αποδεκτές αμέσως. «Χρειαζόμαστε υποστήριξη από άλλους θεσμούς και συμμάχους για να ασκήσουμε πίεση», δήλωσε.

Ο Reinier van Zutphen αναφέρθηκε στις βέλτιστες πρακτικές από ευρωπαϊκές χώρες που ενισχύουν τον ρόλο του Συνηγόρου του Πολίτη. Ένα από τα πιο σημαντικά παραδείγματα είναι η προσέγγιση και η προσβασιμότητα των πολιτών. «Η ψηφιακή εποχή μπορεί να δημιουργεί ευκαιρίες, αλλά παράλληλα αποκλείει πολλούς ανθρώπους από τη δυνατότητα να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία», τόνισε, αναφέροντας την Ολλανδία ως παράδειγμα. Εκεί, όταν το Υπουργείο Οικονομικών αποφάσισε ότι οι φορολογικές δηλώσεις θα γίνονται μόνο ηλεκτρονικά, πολλοί ηλικιωμένοι και άτομα που δεν είναι εξοικειωμένα με την τεχνολογία αντέδρασαν, με αποτέλεσμα το γραφείο του Συνηγόρου του Πολίτη να παρέμβει και να ζητήσει να υπάρχει εναλλακτική μέθοδος επικοινωνίας. «Η ψηφιοποίηση μπορεί να βοηθήσει, αλλά δεν μπορεί να είναι η μόνη επιλογή», ανέφερε, προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση πρέπει πάντα να διατηρεί μια εναλλακτική μέθοδο επικοινωνίας για τους πολίτες.

«Απαραίτητη η οικονομική ανεξαρτησία»

Όσον αφορά την ανεξαρτησία και την αμεροληψία των θεσμών του Συνηγόρου του Πολίτη, ο κ. van Zutphen επισήμανε δύο βασικούς παράγοντες: την κατάλληλη εκπαίδευση και την οικονομική ανεξαρτησία. «Χωρίς οικονομική ανεξαρτησία, ο θεσμός δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά», δήλωσε, αναφέροντας πως οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να περιορίζουν τους πόρους των Συνηγόρων του Πολίτη, καθώς αυτό μπορεί να υπονομεύσει τη λειτουργία τους. «Εάν μου πάρεις τα χρήματα, τελείωσα», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Το IOI διασφαλίζει την ανεξαρτησία των θεσμών μέσω μηχανισμών ποιότητας, σημειώνοντας ότι αν ένας θεσμός δεν πληροί τα διεθνή πρότυπα ανεξαρτησίας και ακεραιότητας, μπορεί να αποβληθεί από τον οργανισμό. «Το IOI λειτουργεί ως σημείο αναφοράς και εγγυάται ότι τα μέλη του λειτουργούν σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα», κατέληξε.

Ο Reinier van Zutphen αναφέρθηκε στην ανεξαρτησία των Συνηγόρων του Πολίτη στην Ευρώπη, επισημαίνοντας ότι τις τελευταίες δεκαετίες δεν έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου ένας Συνήγορος του Πολίτη αναγκάστηκε να αποχωρήσει από τη θέση του λόγω κυβερνητικής παρέμβασης. Παρόλα αυτά, υπάρχουν συνεχείς πιέσεις σε ορισμένες χώρες. «Το IOI συνεχίζει να εργάζεται για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας του θεσμού», δήλωσε, προσθέτοντας ότι η οικονομική ανεξαρτησία είναι κρίσιμη για την ομαλή λειτουργία του θεσμού, χωρίς κυβερνητικές παρεμβάσεις.

Εξίσου σημαντική είναι η προσβασιμότητα για τους πολίτες, με τον κ. van Zutphen να τονίζει ότι κάθε θεσμός πρέπει να διασφαλίζει εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας πέρα από τις ψηφιακές λύσεις. «Το IOI διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην προώθηση βέλτιστων πρακτικών και στη διατήρηση υψηλών προτύπων για τους Συνηγόρους του Πολίτη σε όλη την Ευρώπη», ανέφερε.

Αναφορικά με τις διεθνείς συνεργασίες του IOI, υπογράμμισε τη σημασία της συνεργασίας με οργανισμούς όπως ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο και ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής στις Βρυξέλλες, καθώς και η ενεργή εμπλοκή του IOI με τα θεσμικά όργανα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. «Μερικοί Συνήγοροι του Πολίτη λειτουργούν επίσης ως εθνικοί θεσμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και συνεργαζόμαστε σε επίπεδο ΟΗΕ», εξήγησε, προσθέτοντας ότι το IOI προσπαθεί να ασκήσει επιρροή και να μοιραστεί την τεχνογνωσία του για τα θέματα που ανακύπτουν στην καθημερινή του λειτουργία.

Πιο συχνές επαφές με τα κοινοβούλια

Ο Reinier van Zutphen αναφέρθηκε σε μία σημαντική αλλαγή που θα ήθελε να δει στον τρόπο λειτουργίας των θεσμών του Συνηγόρου του Πολίτη παγκοσμίως. «Θα ήθελα όλοι οι συνάδελφοι στην Ευρώπη να έχουν τακτική και επίσημη βάση επαφής με τα κοινοβούλια τους», δήλωσε, επισημαίνοντας την ανάγκη για συχνές επαφές με τα κοινοβούλια, προκειμένου οι Συνήγοροι του Πολίτη να παρουσιάζουν τα πορίσματα των ερευνών τους και να συμβάλλουν στη βελτίωση της νομοθεσίας. «Δεν πρέπει να περιοριζόμαστε σε μία παρουσίαση ετησίως, αλλά να έχουμε περισσότερες ευκαιρίες για συζητήσεις και να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι συστάσεις μας», πρόσθεσε.

Ο κ. van Zutphen αναφέρθηκε επίσης στις διεθνείς συνεργασίες του IOI, όπως με τον Ισραηλινό Διαμεσολαβητή και την επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γάζα, τονίζοντας τη σημασία της συνεργασίας χωρίς πολιτική εμπλοκή, με στόχο την προστασία των δικαιωμάτων των ανθρώπων σε δύσκολες περιοχές. «Δεν επιλέγουμε πλευρές, επιλέγουμε πάντα το συμφέρον των ανθρώπων», ανέφερε, εξηγώντας ότι παρά τις προκλήσεις, το IOI συνεχίζει να παρέχει υποστήριξη.

Επιπλέον, αναφέρθηκε στη δραστηριότητα του Ουκρανού Διαμεσολαβητή, ο οποίος λόγω της κατάστασης στη χώρα του συμμετείχε στη συνεδρίαση διαδικτυακά. «Η κατάσταση στην Ουκρανία είναι τελείως διαφορετική και απαιτεί μεγάλη στήριξη από εμάς», δήλωσε, προσθέτοντας ότι ο ρόλος του Συνηγόρου του Πολίτη σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πιο δύσκολος, αλλά και ζωτικής σημασίας για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών.

Τέλος, υπογράμμισε την ανάγκη για μία «μακρά ανάσα» και υπομονή στον ρόλο του Συνηγόρου του Πολίτη, καθώς «χρειάζεται χρόνος για να κερδίσεις την εμπιστοσύνη της κυβέρνησης και των πολιτών».

Το Διεθνές Ινστιτούτο Διαμεσολαβητών (IOI)

Το Διεθνές Ινστιτούτο Διαμεσολαβητών (IOI) ιδρύθηκε το 1978 και αποτελεί τον κατεξοχήν παγκόσμιο οργανισμό συνεργασίας πέραν των 200 ανεξάρτητων θεσμών Διαμεσολαβητών/Επιτρόπων Διοικήσεως σε περισσότερες από 100 χώρες παγκοσμίως. Κύριος στόχος των Περιφερειών του ΙΟΙ είναι η προώθηση και η διασφάλιση από τους Διευθυντές της περιφέρειας της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και της ορθής Διακυβέρνησης, καθώς και των βασικών αρχών του IOI.

Περαιτέρω, το ΙΟΙ προωθεί τη συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς-εταίρους, την ανάπτυξη ικανοτήτων μέσω συνεδρίων, εκπαιδεύσεων και ανταλλαγή καλών πρακτικών μεταξύ των μελών του, την παροχή έμπρακτης υποστήριξης στους Διαμεσολαβητές/Επίτροπος Διοικήσεως που τελούν υπό απειλή ή δρουν υπό δυσμενείς συνθήκες, καθώς και την παροχή εμπειρογνωμοσύνης σε θέματα χρηστής διακυβέρνησης και κράτους δικαίου.